Nur Bekri Uyghur Millitige Qarshi Seperwerlik Doklatini Uqup Ötti

Sidiq Haji Rozi
2008-09-16

2008‏ - Yili9‏ - Ayning 10 ‏ - Küni atalmish uyghur aptonom rayonluq hökümet, mustemlike uyghuristanning paytexti ürümchi shehiride kadirlar yighini chaqirip,ghalcha milli kadirlarni we xitay köchmenlirini uyghur millitige qarshi omumyüzlük seperwerlikke chaqiriq qildi.


Screen shot from www.xinjiang.gov.cn

Uyghur aptonom rayonluq hökümet reisi nur bekri


Qorchaq reis nur bekri doklat uqup bergende :" xelqara arqa körünüsh bilen chungqur munasiwetlik", "xelqara weziyette zor özgirish boldi", "gheribtiki düshmen küchler gherbleshtürüsh,parchilash, cheklesh istratégiyisini kücheytip, etraptiki az sanliq milletler rayonlirida bösüsh éghizi izdesh we échishqa urundi" dep körsetti. U yene" ular shinjangni asasi hujum nishani qilip, shinjanggha qaritilghan bölgünchilik, buzghunchiliq heriketlirini ashkara qollidi we bashqurdi"dep körsetti. U yene "mushundaq arqa körünüshte, shinjangdiki milli bölgünchilik heriketliri özlüksiz keskinliship qedemmu - Qedem küchiyish weziyiti körüldi, shinjangning bölgünchilikke qarshi körüshi ötkür, keskin, murekkep mezgilge qedem qoydi"dep körsetti.

Weziyetni yaxshi tehlil qilghan qorchaq reis nur bekri ependige xitay katipliri doklatni toluq yazmay chala yézip bergen oxshaydu. 1949‏ - Yili xitayning kommunist mustemlikichi armiyisi stalinning herbi ayrupilanigha, sitalinning herbi mashinilirigha olturup atalmish shinjang dégen yerge tajawuz qilip kirishtin burun, xitayning milletchi partiyisi gomindang bu ölke shinjang dégen yerge 100ming kishilik armiye bilen tajawuz qilip kirgen. Uyghurning qoralliq qoshunliri bir yilgha yetmigen waqit ichide militarist shing shiseyning yallanma qoshunlirini we gomindangning muntizim qoshunlirini tar‏ - Mar qilip uyghuristanning ili ölkiside uyghurning milliy dölitini qurghan emesmidi? 1945‏ - Yili chaqirilghan" yalta yighini" we shu yili 8‏ - Ayning 14‏ - Küni chaqirilghan "junggo, sowit söhbiti - Moskwa yighini" uyghurning dölitini munqerz qilip xitayning milletchi partiyisi gomindangning xeritisige qoshup bergen emesmidi?

20‏ - Esir kirgendin kéyin,17‏ - Esirde hazirqi sibiriyini, 19‏ - Esirde hazirqi ottura asiyani zepti qilip char rosiyening dölet xeritisige qoshup alghan char rosiye hökümiti 1911‏ - Yillardin bashlap mustemlike uyghuristanning ichki ishlirigha ariliship, manju - Xitay mustemlikichilirige qarshi kötürülgen uyghurning qoralliq küchlirini basturup, namayish we qozghilanggha teyyarliq qiliwatqan jay - Jaylardiki uyghurlarning ittipaqini jasuslirining qoli arqiliq parchilap, atalmish shinjangning atalmish muqimliqini qolgha keltürüp, bu ölkide yang zingshin, jin shurén, shing shisey qatarliq xitay militaristlirining hakimiyitini qollap, uyghurning inqilab arqiliq dölet qurushigha ziyankeshlik qilghan emesmidi? bu ishlar rusiyiliklerning atalmish shinjangning ichki ishlirigha arilashqanliqi emesmidi?

1904‏ - Yili yapun déngizida yaponiyining qudretlik déngiz armiyisining shiddetlik zerbisidin wetweriki chiqip ketken char rusiyining déngiz armiyisi ros - Yapun urushida shermendilerche meghlup bolup déngizgha chöküp ketkendin kéyin, char rosiye hökümiti yaponiye bilen hemkarliship junggoni chekleshtin ibaret asiya siyasitidin waz kéchip, xitay bilen birliship yaponiyini cheklesh siyasitige özgertkendin kéyin, ottura asiya jümlidin mustemlike uyghuristan char rosiye bilen mustemlikichi manju - Xitaylar, lénin ‏ - Stalin rosiyisi bilen gomindang we kommunist mustemlikichi xitaylar otturisida asiyadiki polshagha aylinip qaldi. Sherqi yawropada polsha jumhuriyiti gérmaniye bilen rosiye otturisida qandaq ajiz orungha chüshüp qalghan bolsa, asiyada mustemlike uyghuristan xitay bilen rusiyilik mojiklar otturisida ene shundaq ajiz orungha chüshüp qalghan idi. Shunga uyghurlar xitaygha mustemlike bolup qalghan emesmidi?

Nur bekri ependi! tarixni mendin yaxshiraq bilidighan sining xitay katipliring sanga tarixning bu mezmunlirini yézip bermidi. 20‏ - Esir ichide musteqilliq, azatliq üchün jan tikip küresh qilghan uyghuristanliq uyghur xelqi, chetellik rusiyilikler ichki ishlirigha arilashqanliqtin bügünkidek mustemlike halgha chüshüp qalghan emesmidi? bügünki künde bir rayongha ikkinchi bir döletning kishilik hoquq buyiche arilishishi birleshken döletler teshkilatining nizamnamilirida belgilengen, chong döletler otturisidiki diplomatik munasiwetlerning munderijisi bolup, her qandaq démokratik dölet bu munderijini künde oqup turidu, tashlap ötüp kételmeydu.

Shunga qeyerde kishilik hoquq mesilisi mewjut iken, démokratik döletler choqum arilishidu. Yamangha yantayaq bolup béridighan xitay mustemlikichiliri talibanlar herikitige arilashmidimu? darfur mesilisige arilashmidimu, eyni chaghda wéytnam, kambodjaning mesilisige arilashmighanmu, hetta hindonéziyining ichki ishlirigha ariliship, hindonéziyige kommunizimni ékisport qilmighanmu?

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/obzor-sidik-09162008214609.html/story_main?encoding=latin