Amérika Dölet Mejlisi Uyghur Élining Ehwali Heqqide Melumatlar Élan Qildi
Muxbirimiz jüme
2008-12-23

Bu yil küz kirgendin buyan, xitay hökümiti uyghur élide jemiyet muqimliqi we yaki bayram mezgildiki amanliq dégen namlar bilen basturush we teshwiqat heriketlirini téximu keskinleshtürüp keldi.

Xitay hökümitining bu xil siyasiy heriketlirige chetellerdiki axbarat wasitiliri yéqindin diqqet qilipla qalmay, belki amérika hökümitining munasiwetlik
Dölet apparatlirimu közitishni dawamlashturup kéliwatqan bolup, amérika dölet mejlisi xitay ishlar komitétining torida élan qilghan uyghur élining bu yil küz kirgendin buyanqi jemiyet ehwali heqqidiki toluqlima melumatlar bularning jümlisidindur.

"Shinjang hökümiti bixeterlik tedbirliri we teshwiqat heriketlirini kücheymekte"
Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti bu yil 31 - Öktebir 2008 - Yilliq kishilik hoquq doklatini élan qilghan idi. Mezkur doklatta, xitay jemiyitide her tereplerdin depsende qiliniwatqan kishilik hoquq ehwali heqqide, jümlidin uyghur ili xelqi 2008 - Yili kirgendin buyan yoluqqan hemde tashqi dunyagha ashkara bolghan weqe - Hadisiler heqqide tepsiliy melumatlar bérilgen idi.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti tor bétide 31 - Öktebirdin kiyin xitay hökümitining uyghur élide élip barghan cheklesh xaraktéridiki her xil tedbirliri heqqide: " shinjang hökümiti bixeterlik tedbirliri we teshwiqat heriketlirini kücheymekte" namliq bir toluqlima melumat élan qildi.

Mezkur tor bétide élan qilinghan toluqlima melumatlarda, aptonom rayoni hökümiti bu yil küz kirgendin buyan herxil cheklesh xaraktéridiki bixeterlik tedbirlirini we teshwiqat heriketlirini keng kölemde élip barghanliqi, bu xildiki ehwallarning özliri bu yil 31 - Öktebirde élan qilghan yilliq doklatidimu körsitilgenliki otturigha qoyulghan we: "bu yil béshida 2008 - Yilliq olimpik yighinigha teyyarliq körüsh jeryanida bu rayonda basturush qilmishliri kücheytilgen idi" dep körsitilgen.

Xitay hökümiti sewebni bashqilargha dönggep qoyghan
Toluqlima melumatta yene, olimpik yighini harpisida uyghur élide yüz bergen bir qatar weqelerdin kiyin, uyghur aptonom rayoni reisi nur bekrining bu yil séntebirde, mezkur rayonda yüz bérishi guman qilinghan barliq tehditlerge qattiq zerbe bérish yolyoruqi bergenliki hemde bularning hemmisige amérikida turushluq kishilik hoquq paaliyetchisi rabiye qadir xanim we "gherb düshmen küchlirining sewebchi" ikenlikini otturigha qoyghanliqi körsitilgen.

Derweqe bu yil séntebirde, uyghur aptonom rayonigha teyinlengen reis nur bekri, 10 - Séntebir ürümchide chaqirilghan kadirlar yighinida, uyghur milliy herikiti yétekchisi we dunya uyghur qurultiyi rabiye qadir xanimni " dölet satquni we gherbning ghalchisi" dep haqaretligen bolsa, amérikini gherbtiki düshmen küchlerning kattiwéshi dep süretligen idi.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining tor bétide élan qilghan toluqlima melumat "bixeterlik tedbirliri we bölgünchilikke qarshi heriketler keng kölemde yolgha qoyuldi, heriketler oqughuchilargha we mekteplerge qaratmiliq halda élip bérildi we dingha qaritilghan kontrolluq" dégen üch qisimdin terkip tapqan.

Toluqlima melumatning "bixeterlik tedbirliri we bölgünchilikke qarshi heriketler keng kölemde yolgha qoyuldi" dégen qisimda mundaq körsitilgen: "yerlik we merkizi hökümetler bixeterlik tedbirini kücheytish we bölgünchilikke qarshi heriketlerni kücheytish toghrisida chaqiriq qildi."

11 - Aydin buyan uyghur élide yolgha qoyulghan siyasiy heriketler
Melumatning bu qismida 11 - Aydin buyan uyghur élide yolgha qoyulghan siyasiy heriketler we teshwiqatlar, bu heqtiki hökümet xewerliridin neqil qilinghan hemde xitay xelq qurultiyining ezasi ismail tiliwaldining qeshqerni ziyaret qilghanda "muqimliq xizmitini kücheytish" toghrisida yolyoruq bergenliki heqqide xewerlerdin neqil qilip misal bilen körsitilgen.

Uningdin bashqa yene, uyghur élidiki her derijilik hökümetler öz aldigha yolgha qoyghan "bölgünchilikke qarshi turup muqimliqni qoghdash", "ikki ayliq bölgünchilikke qarshi teshwiqat terbiyisi" qatarliqlar, bu heqte xitay axbaratlirida bérilgen xewerlerdin misal körsitilip yorutup bérilgen.

Melumatning bu xildiki basturush heriketlirining oqughuchilar we mekteplerge qaratmiliq halda élip bérilghanliqi heqqidiki qismida, uyghur élidiki mekteplerde" bölgünchilikke qarshi turush, milletler ittipaqliqini qoghdash, döletning bir pütünlükini qoghdash" qatarliq terbiyilerning qayta kücheytilgenliki körsitilgen we uyghur aptonom rayoni partkomi daimiy heyiti erkinjan turaxunning "maarip sistémisi bölgünchilikke qarshi turushtiki muhim aldinqi sep" dep éytqanliri misal qilinghan.

Melumatning "dingha qaritilghan kontrolluq" dégen qismida, uyghur aptonom rayonluq hökümet tarmaqlirining, 11 - Aydin buyan her derijilik kadirlirigha diniy zatlarni bashqurush, diniy paaliyetlerge qaritilghan nazaretni kücheytish qatarliq tedbirlerni qayta tekitligenliki otturigha qoyulghan.

Doklatning bu qismida, uyghur aptonom rayoni partkomi daimiy ezasi shewket iminning birlik sep bölümi kadirliri we islam jemiyet tarmaqlirini, diniy zatlargha qaritilghan "yéteklesh"we "terbiyilesh" tedbirlirini kücheytishke chaqirghanliqi heqqidiki xewer neqil qilinghan.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti, xitayning dölet we kishilik hoquq ehwalini közitip, tetqiq qilip amérika dölet mejlisi we hökümitige teklip we hel qilish chariliri üstide meslihet béridighan muhim dölet apparati bolup, bu komitét her yili xitay ishliri heqqide yilliq doklatlar élan qilip hemde bu xildiki doklatlirida uyghur ili weziyitigimu alahide orun bérip kelmekte.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/amerika-dolet-mejlisi-uyghur-eli-12242008065736.html/story_main?encoding=latin