Dunya Mutexessislirining Uyghur Milliy Herkitige Bergen Teklip - Pikirliri
Muxbirimiz shöhret hoshur xewiri
2008-05-05

Bu yil 21 ‏ - Apréldin 24 ‏ - Aprélghiche gérmaniye paytexti bérlinda uyghur rehberlirini terbiyilesh séminari ötküzülgen idi. Nöwette yighingha qatnashqan uyghur paaliyetchiliri yighin rohini özliri turushluq döletlerdiki uyghur paaliyetchilirige, ammigha yetküzmekte. Yighin qatnashchiliridin köresh ataxan ependi tünügün, bérlin séminaridin bezi uchurlar namliq maqale élan qilip yighin tesiratini bayan qildi.


Nooka ependi sözide, uyghur mesilisi, uning hel qilish yolliri we gérmaniye hökümitining uyghur mesilisige bolghan köz qarashliri qatarliq témilar heqqide toxtaldi.

Küchlük döletlerning himayisini qolgha keltürüsh shert

Küresh ataxanning maqalisde bayan qilinishiche, séminarda birleshken döletler teshkilati, wakaletsiz milletler teshkilati, yawropa ittipaqi, oksford uniwérsitéti qatarliq siyasiy, ilmiy we ammiwiy qurulushlarning mutexessisliri uyghur paaliyetchilirige xelqara qanunlardiki milletlerning öz teqdiri özi belgilesh hoquqi heqqide ders bergen.

Séminarda mutexessisler, "xelqara qanunlar we öz teqdirini özi belgilesh hoquqi heqqide chüshenchiler؛ aptonomiye, fédératsiye, konfédératsiye atalghulirigha izahat we örnekler؛ milliy térritoriye we xelqaradiki wakaletchilik؛ milliy kimlik we uning yershari xaraktérlik inkasi؛ dölet halqighan milliy heriketler we ularning rolliri؛ sherqi témur, gherbiy saxara mesililiri üstide sélishturma, asiya we islam dunyasida milletchilikning bash kötürülüshi qatarliq témilarda liksiye sözligen.

Küresh ataxanning bildürüshiche, mutexessisler, milletlerning oz teqdirini özi belgilesh hoquqini yalghuz dert éytish bilen qolgha keltürgili bolmaydighanliqini, üzlüksiz küresh we toxtawsiz bedel tölesh kéreklikini eskertken. Küresh qilghanda orunsiz bedel töleshtin saqlinishni, dunyagha xata tesir bérishtin hezer eyleshni tewsiye qilghan.

Mutexessisler yene, yéqinqi yüz yilliq dunya tarixida héch bir milletning öz küchigila tayinip musteqil bolmighanliqini, dunyadiki küchlük döletlerning himayisini qolgha keltürüshning shert ikenlikini eskertken, emma yene, héch bir küchlük döletning öz milliy iradisini dunyagha körsetmigen bir milletke yardemmu qilmighanliqini misallar

Arqiliq chüshendürgen. Xelqaraning himayisini qolgha keltürüsh üchün, ittipaqlishishqa bolidighan barliq küchler bilen ittipaqlishishi, artuq düshmen tépiwélishtin saqlinishi tewsiye qilinghan. Mutexessisler liksiyiliride yene, milletlerning öz teqdirini özi belgilesh hoquqi ajizlar üchün bir tuzaq, küchlükler üchün bir purset dep bildürgen.

Uyghurlar dölet qurush iqtidarigha ige bir millet

Mutexessisler yene, uyghurlar öz teqdirini özi belgilesh hoquqini qolgha keltürüsh üchün, özlirining milliy herikettiki texirsizlikini dunyagha körsitish kérek dep bildürgen, emma buning konkrét chare - Tedbirlirini uyghur paaliyetchilirining özlirining oylinishigha hawale qilghan.

Küresh ataxanning bildürüshiche, mutexessisler, bügün dunyada dawam qiliwatqan milliy musteqilliq heriketliri ichide uyghur milliy herikitige ümid bilen qaraydighanliqini bildürgen, uyghurlarning tarixi, medeniyiti we hazir dawamlashturuwatqan kürishi uyghurlarning dölet qurush we dölet bashqurush iqtidarigha, heqqige ige bir millet ikenlikini körsitidu dep bildürgen. Ular yene bu qarashlirining özlirining shexsiy qarishi ikenlikini, bu pikirni dunyagha étirap qildurush üchün uyghurlarning teshkillik, pilanliq, jesur we aqilane yol tallishi kéreklikini bayan qilghan.

Mutexessisler liksiyiliride yene, sherqi türkistanda yéqinqi 20 yil ichide yüz bergen qoralliq qarshiliq heriketlirini xitay bayan qilghinidek térorluq yaki radikal heriket dep qarimaydighanliqini, eksiche zulumgha qarshi inkas dep tonuydighanliqini bildürüp ötken.

Uyghurlar mustemlike millet katigoriyisige mensup

Küresh ataxanning bildürüshiche, mutexessisler liksiyiliride yene, dunyada musteqilliq telep qiliwatqan milletlerning az sanliq millet, yerlik xelqler we mustemlike millet dégen üch katigoriyige ayrilidighanliqini, bularning ichide, mustemlike millet bolup tonulushning milliy heriketning yolini asanlashturidighanliqini bildürgen.

Uyghurlarni mustemlike millet katigoriyisige mensup dep bildürgen mutexessisler, uyghurlar bu siyasiy ornini dunyagha tonutush üchün, teshwiqat, tetqiqat we neshriyat ishlirinimu janlandurushi kéreklikini bayan qilghan.Yuqirida biz silerge bérlin séminarida otturigha qoyulghan pikirler heqqide, yazghuchi küresh ataxanning maqalisi we ziyaritimiz jeryanidiki sözlirige asasen melumat berduq.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/duq-mutexesisler-pikri-05052008195312.html/story_main?encoding=latin