Muxbirimiz Jüme xewiri
2008-07-31
30 - Iyul charshenbe küni amérika awam palatasida maqullanghan 1370 - Nomurluq qarar, 23 - Iyul awam palata ezasi xoward bérman teripidin tonushturulghan bolup, 30 - Iyul amérika awam palatasida awazgha qoyulghan hemde 1 - Ge qarshi 419 awaz üstünlüki bilen maqullanghan.
Mezkur qarar tonushturulghan höjjette, qararning otturigha qoyulushidiki sewebler we xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikining her bir terepliri toluq bayan qilinghan bolup ularning muhim mezmunliri töwendikiche:
- - Xitayda kishilik hoquq we siyasiy erkinlikni ilgiri sürüsh, amérikining xitaygha qaritilghan tashqi siyasitining merkizi nishani.
- - Amérika - Xitay munasiwetliri yersharidiki murekkep mesililerning biri. Mushu murekkep munasiwetlerning ichide xitayda kishilik hoquq we siyasiy erkinlikni ilgiri sürüsh, amérika hökümitining xitaygha qaritilghan tashqi siyasitining merkizi nishani.
- - Xitayda kishilik hoquq we siyasiy erkinlikni qoghdashni kücheytish we ilgiri sürüshni téximu küchlük kapaletke ige qilish amérika - Xitay munasiwetlerni ilgiri süridu.
- - 2008 - Yili 8 - Awghusttin 24 - Awghustqiche béyjingda olimpik yighini ötküzülidu.
- - Amérika hökümiti xitay xelq jumhuriyitide kishilik hoquq we siyasiy erkinlikni ilgiri sürüsh siyasiy nishanini béyjing olimpiki kontékistide dawamlashturidu.
"Xitay bu wedilirini aqlimidi"
Qararda, gerche xitay hökümiti 2008 - Yilliq olimpikke sahibxan bolush sherti astida kishilik hoquq, diniy étiqad erkinliki, axbarat erkinliki, teshkilat qurush erkinliki, axbarat, we söz pikir erkinliki qatarliqlarni qoghdaydighanliqi toghrisida wede bergen bolsimu,xitayning bu wedilirini aqlimighanliqi körsitilgen.
Qararning toluqlima mezmunlar we xitay hökümiti yürgüzüwatqan kishilik hoquq depsendichilik siyasiti heqqidiki qismida, xitay hökümitining olimpik munasiwiti bilen xitaygha kelgen chetel axbarat wasitilirining xizmitige tosqunluq qilish, hemde xitaygha kelmekchi bolghan kishilerning ichide bezilirining siyasiy pikri, diniy étiqadi, yazmiliri we ular tewe bolghan teshkilat seweblik xitaygha kirish wizisini ret qilishni dawamlashturghanliqi, xitayning yene intérnétke qaritilghan cheklesh we teqiblesh ishlirini téximu kücheytkenliki otturigha qoyulghan we xitayda emgekchiler hoquqining depsende qilinishi, eydiz bimarlirining kemsitilishi hemde eydiz paaliyetchilirining tutqun qilinidighanliqidin ibaret depsendichilikler birmu - Bir misal bilen tonushturulghan.
Hemde yuqiriqi sewebler tüpeyli xitayning bu xildiki basturush we kishilik hoquq depsendichiliklirini derhal ayaghlashturushqa mejburlaydighan on nechche maddiliq qara layihisi tonushturulghan.
"Xitay xelq jumhuriyitini tibet we uyghurlargha qaritilghan basturushni derhal toxtitishi kérek"
Qararning muhim mezmunliri töwendikiche:
Amérika awam palata ezaliri"xitay xelq jumhuriyitini öz puqralirigha qarilidighan kishilik hoquq depsendichilik derhal ayaghlashturushqa, tibet we uyghur puqralirigha qaritilghan basturushni derhal toxtitishqa, 2008 - Yilliq béyjing olimpik yighinning, olimpik enenilirige warisliq qilinghan atmosférada élip bérilishigha kapaletlik qilishi üchün sudan we bérma hökümetlirini qollashni toxtitishqa chaqiridu."
" Xitay xelq jumhuriyitini özining siyasiy, diniy hoquqini, we soz pikir erkinlikini tinch yosunda namayan qilghanliq uchun türmige tashlanghan barliq wijdan mehbuslirini derhal qoyuwétishke chaqiridu."
"Xitay xelq jumhuriyitini olimpik yighinning aldi - Keynide chetel axbarat wasitilirining xitayda erkin xewer bérishige yol qoyulidu dep bergen wediside turushqa, we bu wedilerni izchil saqlashqa hemde qolgha élinghan chetellik we xitay muxbirlarni derhal qoyuwétishke, ularni depsende qilish we xalighanche tutqun qilishni derhal toxtitishqa hemde bu heqte jamaet aldida kapalet bérishke chaqiridu."
Sayahetchilerge tibet, uyghur rayonlirini cheklimisiz ziyaret qilish erkinliki bérilishi kérek
Qararda yene, xitay hökümitining olimpik jeryanida ziyaretchilerning diniy, siyasiy köz qarishining qandaq bolushidin qetiy nezer ulargha wiza bérishi we xitay hökümitining olimpik jeryanida xitaygha kelgen chetellik sayahetchilirining heriket erkinlikini kapaletke ige qilishi, mezkur erkinlikning tenheriketchiler, olimpik uchun xitaygha kelgen muxbirlarni öz ichige alidighanliqi, ularning paaliyet erkinlikining tibet, uyghur éli we xitayning bashqa chégra rayonlirini cheklimisiz hemde alahide ziyaret qilish ruxsetnamisi almastin ziyaret qilish erkinliki qatarliqlarni oz ichige alidighanliqi telep qilinghan.
Xitay hökümiti oz puqralirigha qaritilghan uchur cheklimisini bikar qilishi kérek
Xitay hökümiti oz puqralirigha qaritilghan uchur cheklimisini bikar qilishi, xitay puqraliri we chetellikler xitayda, xitay dölet ichi we dölet sirtidin tarqitilidighan ilgiri taqalghan, tosulghan, yaki cheklengen gézit - Zhurnal, bashqa neshr buyumliri we tor betlirining toluq échiwétilishige kapaletlik qilishi kérek dep körsitilgen.
Qararning dawamida, xitay hökümiti siyasiy öktichiler, namayishchilar, erzdarlar, diniy paaliyetchiler, az sanliq milletler, mejruhlar, öy - Makansiz sergerdanlar we bashqilarning öz öylirini saqlap qélish, erkin azade paaliyet élip bérish, xizmet qilish, we olimpik jeryanida tinch yosunda paaliyet bilen shughullinishigha ruxset qilishqa, xitay hökümet igidarchiliqidiki shirketlerde we bashqa sanaet ishlepchiqirish orunlirida xitay ishchilirining xeterlik xizmet muhitida ishlesh we ézilishke uchrashni axirlashturushqa chaqirilghan.
"Amérika prézidénti tibet we shinjangni ziyaret qilishi kérek"
Qararda tibet mesilisi heqqidimu alahide bir madda bérilgen bolup uningda mundaq déyilgen: "xitay xelq jumhuriyiti tibetning kelgüsi teqdiri heqqidiki mesililerde, tibet xelqining heqiqiy aptonomiye telep qilidighanliqidin ibaret heqliq shikayitini hel qilishta öz - Ara pikir birliki hasil qilghan hel qilish charisi üstide dalay lama yaki uning wekilliri bilen biwasite halda héchqandaq aldinqi shert qoymighan asasta semimiy söhbet élip bérishi kérek."
Qararning axirida, "amérika prézidénti béyjing olimpikige qatnishish uchun xitaygha bérishtin ilgiri xitaydiki kishilik hoquq ehwali heqqide öz meydanini qattiq hem ochuq - Ashkara halda ipadilishi, béyjingdimu oxshash meydanini ipadilesh shuning bilen birlikte yene, wijdan mehbuslirining aile tawabiatliri bile uchrishishi, xitayda olimpikke qatnishiwatqan mezgilde tibet we shinjangni ziyaret qilishi kérek" dep otturigha qoyulghan.
Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/awam-palata-uyghur-tibet-qarar-08012008051720.html/story_main?encoding=latin
