Muxbirimiz Gülchéhre
2010-11-10
Turpan wilayiti toqsun nahiyilik maarip idarisining tor bétige ötken hepte, oqutquchilarning riqabetliship shtatqa orunlishishi heqqide mexsus uqturush chiqirildi. Uqturushta nahiyidiki barliq bashlanghuch we ottura mekteplerdiki uyghur oqutquchilarning 8 - Noyabirdin qalmay shtatqa tallash sewiye imtihanigha tizimlitishi kérekliki yézilghan.
AFP Photo
2006 - Yili 13 öktebirde tartilghan bu süret, xotendiki melum xitay we uyghurlar arilash ottura mektepte melum uyghur oqutquchining ders bériwatqan körünüshi.
Nahiyidiki oqutquchilardin igiligen uchurlirimizdin emeliyette bu uqturushining arqisigha, xitay hökümitining bu nahiyidiki esli shitatliq ikki minggha yéqin uyghur oqutquchilardin émtihan élish arqiliq, ularning 518 ini qisqartishtek pilani yoshurunghanliqi ashkarilandi.
Toqsun nahiyisige qaratqan téléfon ziyaretlirimizdin, toqsun nahiyiside yüzligen uyghur oqutquchilar, hökümetning shtat qisqartish pilani boyiche oqutush sépidin menggülük ayrilish aldida turuwatqanliqi, oqutquchilarda bu heqte naraziliq inkasining intayin küchlük ikenliki, emma dairilerning siyasiy bésimining küchlüklüki sewebidin ashkara naraziliq bildürüshke amalsiz qéliwatqanliqi ashkarilandi.
Nahiyidiki bir qisim oqutquchilardin igiligen uchurlirimizgha qarighanda, toqsun nahiyilik hökümet tor béti hemde maarip tor bétide 25 - Öktebir, mezkur nahiye boyiche barliq oqutquchilarni kespiy sewiye sinash imtihanigha orunlashturilidighanliqi heqqide uqturush chiqirilghan. Uqturush chiqirishtin bir kün ilgiri nahiye kadirliri,barliq bashlanghuch, ottura mektep mesullirini yighingha chaqirghan. Yighinda toqsun nahiyilik maarip idarisining bashliqi sharapet tursun émtihan orunlashturushning esli meqsitini uqturghan yeni, "toqsun nahiyisi maarip sépide riqabetliship shtatqa orunlishishini emeliyleshtürüsh pilani" namidiki ichki höjjetning rohini yetküzgen. Xitay hökümitining bu "shtat qisqartish qizil höjjiti" de körsitilgen boyiche, 518 neper uyghur oqutquchini shtattin ayrish pilanini emeliyleshtürüshte choqum idiyini azad qilip, pilanning waqtida netijilik emelge éshishigha kapaletlik qilish, yene bir tereptin mekteplerning normal oqutushini kapaletlik qilish telipini qoyghan.
Arqidin her qaysi mekteplerde oqutquchilargha yighin échilip riqabetliship shtatqa orunlishish toghrisidiki höjjet mezmuni yetküzülgen hemde 8 - Noyabirdin qalmay bu riqabetke chüshüsh imtihanigha tizimlitish shertliki uqturulghan. Xitay dairilirining bu imtihandin kéyin 500 din köprek uyghur oqutquchilarning qisqartilidighanliqi ashkarilanghandin kéyin, bu mesile nahiyidiki maarip sistémisida bolupmu uyghur oqutquchilar arisida küchlük naraziliq hem ghulghula peyda qilghan.
Bu uchurlargha asasen, biz toqsun nahiyisidiki bir qanche mektepke téléfon qilduq, ziyaritimizni qobul qilghan bir qanche oqutquchi xitay hökümitining bu shtat qisqartish pilanigha intayin narazi bolsimu,awazini chiqirishtin we shu seweblik bu qétimqi qisqartilish obyékti bolup qélishtin endishe qilip awazini anglatmasliqimizni ötündi. Biraq, heqiqeten barliq uyghur oqutquchilarning naraziliqini étirap qildi hemde toqsun maaripigha kelgüsi bu bala - Qazadin qandaq saqlinishning yollirini izdewatqanliqini bildürdi.
Arida, toqsun uyghur milliy maarip sépide ishlewatqanliqigha 30 yildin ashqan bir uyghur oqutquchi, öz kesipdashliri bundaq naheq we keskin shallashqa uchrawatqan peytte yene sükütte turalmaydighanliqini bildürüp, oqutquchilarning nöwettiki weziyitidin melumat berdi.
Biz bu uchurlargha asasen toqsun maarip idarisigha téléfon qilduq, toqsun maarip idarisidin téléfonni alghan kadir, oqutquchilarning qisqartilishigha dair soallirimizgha jawab bergili bolmaydighanliqini éytip téléfonni üzüwetti.
Toqsun nahiyisidiki bashlanghuch mekteptin ismini ashkarilashni xalimighan bir yash oqutquchining bildürüshiche, toqsun nahiyisi uyghur élidiki bir qeder chong nahiyilerning biri bolup, 2000 - Yilidiki istatistikigha qarighanda bu nahiyide bashlanghuch, ottura mektep we kespi mekteplerni qoshqanda 50 mektep hem oqutush orunliri bar bolup, nöwette bu mekteplerning köp qismi qosh tilliq maarip siyasiti boyiche xitay mektepliri bilen birleshtürüwétilgendin kéyin 24 mektepke qisqarghan. Shundaqla bu jeryanda uyghur mektepliride bir qanche qétim oqutquchi qisqartish élip bérilghan bolsimu, bu qétim 518 neper uyghur oqutquchini biraqla qisqartishi eng zor kölemdikisi bolup hésablinidiken. Nöwette pütün nahiyidiki oqutquchilarda birdek naraziliq küchlük bolup, bu qétimqi shallinishning aldini tosup qélish yolida ular oxshimighan yollarni izdimekte. Ziyaritimizni qobul qilghan emma awazini anglitishimizni xalimighan oqutquchilarning keypiyatidin, toqsundiki mekteplerning omumyüzlük jiddiy weziyette turuwatqanliqi melum.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/uyghur-oqutquchi-qisqartilmaqchi-11102010214255.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
