Muxbirimiz Eqide
2010-11-11
5- Iyul ürümchi weqesi yüz bérip, ikki kündin kéyin at beygisi meydanida élip bérilghan ayallar namayishigha qatnashqan kök maykiliq yash uyghur qizining, qilche qorqmastin xitay herbiyliri topigha özini étip turup bildürgen naraziliqliri namayen qilinghan süretler chetel metbuatlirida küchlük tesir qozghighan bolup, hetta ukrainaning sabiq prézidénti Yushchenkou, bu qizgha alahide yuqiri baha bergen.
Süret, okrain jamaet torliridin élinghan.
Süret, okrainaning sabiq prézidénti Yushchenkou kök maykiliq qehriman uyghur qizining 6 - Iyul küni, ürümchidiki ayallar namayishida xitay qoralliq eskerlirige qarshi naraziliq bildürüwatqan körünüshini qolida tutup turup nutuq sözlewatqan körünüshi.
Undaqta bu kök maykiliq qiz zadi kim? bu qiz hazir hayatmu? xitay hökümiti bu qizni qandaq jazalidi? epsus, bularning hemmisi namelum, emma bu qiz yaratqan obraz yalghuz uyghurlar qelbidila orun élip qalmastin, belki chetellikler hetta xitay démokratliri arisidimu chongqur tesir qozghidi.
Xelqara metbuatlarda, okrainiyidiki démokratiye islahatchisi, sabiq okrainiye prézidénti Victor Yushchenkou ning,kök maykiliq uyghur qizining nechche yüzligen xitay qoralliq eskerliri topi aldida turghan jesurane körünüshi chüshürülgen süretni tutup turup, "xitay hökümiti bu qizni naraziliq namayishi élip bardi dep jazalidi, emma bu qiz ürümchidiki démokratik inqilabning qurbani" dégen sözi élan qilinghan idi.
5 - Iyul ürümchi weqesi yüz bérip ikki kündin kéyin yeni xitay hökümitining keng kölemde élip barghan tutqun qilishidin kéyin, ürümchi shehirining at beygisi meydani we shamalbagh rayonlirida hemrasi, perzentliri, qérindashliri we atisidin ayrilghan xanim - Qizlar, gunahsiz tutqunlarni qoyup bérishni telep qilip hökümetke qarshi namayish élip bardi.
Süret, 7 - Iyul ayallar namayishi jeryanida özining tutulup kétishi hetta ölüp kétish éhtimalliqi bar bolghan sharaitta xitay qoralliq saqchiliridin eymenmestin, ulargha öz nepritini ipadilewatqan uyghur qizining körünüshliridin biri.
Ene shu qétimliq namayishning körünüshliri resimge élinghan bolup, resimlerning beziliride kök maykiliq qizning namayishchilargha yétekchilik qiliwatqandek körünüshi namayen qilinsa, yene bezi resimlerde uning namayishchilar topidin étilip chiqip, xitay eskerlirining aldigha özini atqan körünüshliri eks ettürülgen, omumen kök maykiliq qizning simasidin, közidin we heriketliridin uning qilche qorqmighanliqini körgili bolatti.
Undaqta, xitay eskerlirining qoralidin oq chiqip kökreklirining titilip kétishidin qorqmighan, xitayning tok kaltekliridin zerbe yep yiqilip chüshüshitin qorqmighan bu qiz zadi kim? bu qizning kimliki hemmige namelum bolup, uning peqet 8 parche süriti dunya metbuatlirida namayen qilindi, lékin uning namayishqa néme sewebtin qatnashqanliqini, néme üchün bunchilik ghezeplengenlikini hichkim bilmeytti.
Heqiqetning ashkarilinip kétishidin qorqqan xitay hökümitining qatmu - Qat tosqunluqliri tüpeyli, muxbirlarning peqet kök maykiliq qizning resimini tartiwilip, uni ziyaret qilish imkaniyitige érishelmigenlikini bildürgen, dunya uyghur qurultiyi teshwiqat merkizining mudiri perhad muhemmidi ependi "kök maykiliq qiz, uyghur xelqining zulumgha tiz pükmeydighan, waqti saiti kelgende xelqining erkinliki we hörlüki üchün hetta jéninimu pida qilalaydighanliqini pütün dunya namayen qildi" dédi.
Béyjing bahari zhornilining bash muheriri, siyasiy analizchi xu ping ependi, heqiqet kök maykiliq batur uyghur qizni erkinlikning simwuli déyishke bolidighanliqini, emma uning aqiwitini sürüshtürüshning, erkinlikni yaqlaydighan her bir kishining bash tartip bolmaydighan wezipisi ikenlikini bildürdi.
"Bu qehriman uyghur qizining resimi, kishige 4 - Iyun weqeside tanka aldigha qarap merdane mangghan yash yigitning resmini eslitidu, tanka aldigha qarap mangghan u yigit zadi kim? ismi nime? hazirqi ehwali qandaq ? bizge namelum, beziler uning ismining "wang wéyling" ikenlikini we süyqest bilen öltürülgen déyishidu, biraq, heqiqet zadi qandaq uni éniq bilmeymiz, bu kök maykiliq qizning süritindimu, uning hakimyetke bolghan naraziliqi, ghezep - Nepriti tolup tashqan bolup, emma uning qarishida pütünley qorallanghan esker küchliri bar, kishini endishige salidighan yéri, bu qiz kéyin qandaq aqiwetke duch keldi, lékin biz mölcher qilalaymizki, tinchliq yosunda élip bérilghan uyghurlarning namayishi, xitay hakimiyiti teripidin basturuldi. Undaqta basturush jeryanida qanchilik adem öltürüldi, qanchilik adem türmige tashlandi, bu heqte bizde éniq melumat yoq, lékin kök maykiliq qizgha oxshash kishilerni hökümetning qattiq qolluq bilen bir terep qilghanliqi turghan gep, bizge oxshash erkin dunyada yashawatqan kishiler choqum bu kishilerning iz - Dérikini qilishimiz kérek, kök maykiliq qizning resimini kürgen her bir kishi, barliq amallarni ishqa sélip we tirishchanliq körsitip, uning hazirqi ehwalini sürüshtürüshimiz hemmidin muhim."
Uyghurlarning weziyitige yéiqindin köngül bölüp kéliwatqan, türkiyidiki enqere unéwirsitétining oqughuchisi hemde sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq teshkilatining ezasi esra qarapolat xanim, kök maykiliq uyghur qizining süritini, nöwette uyghurlargha hésdashliq bildüridighan her bir türkning qolida körgili bolidighanliqini, bu qizning yalghuz uyghurlarning pexirlik qizi bolup qalmastin, pütkül türkiy milletlerning pexri ikenlikini bildürdi.
"Bu resimdin, türk qizlirining qehrimanliqini körduq, türkiyide bu qizning resmi bek meshhur, hemme kishi bu qizning qehriman bir qiz ikenlikini, omumen weqe yüz bergende kökrek kérip chiqqan barliq qizlarning qehriman qizlar ikenlikini tilgha alidu. Kök maykiliq qizning resimidin xitay hökümitige qarshi nepriitining qanchilik küchlük bolghanliqi mana men dep körünüp turuptu, buningdin artuq ispatning kériki yoq, uning héch ikkilenmestin xitay qoralliq eskerlirining arisigha étilip bérip, bildürüwatqan naraziliqidin uning qanchiliq zulum chekkenliki melum, uning üstige u bir erkek emes, belki bir qiz, emma qiz bolghinigha qarimay u öz qehrimanliqini namayen qildi."
Dunya uyghur qurultiyi teshwiqat merkizining mudiri perhad muhemmidi ependi, 5 - Iyul ürümchi weqesi munasiwiti bilen namayishqa qatnashqan insanlarning ghayip bolghanliqini, kök maykiliq qizning ene shularning qataridin biri ikenlikini, xitay hökümiti teripidin ashkarilanghan sanliq melumatqa asasen, peqet ötken bir yil ichide qolgha élinghanlarning 18 ming 500 din ashidighanliqini bildürdi.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/kok-maykilik-uyghur-qizi-11112010235357.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
