Dunya ezerbeyjanliqlar qurultiyi xitay elchixanisigha naraziliq mektubi tapshurdi
Muxbirimiz irade
2009-07-20

5 - Iyul ürümchi weqesi yüz bergendin kéyin nurghun döletlerde xitayning bu qilmishlirini eyiblesh namayishliri élip bérildi. Ezerbeyjandimu xitayning uyghur diyarida yürgüzüwatqan qanliq bésim siyasetlirige nisbeten naraziliq heriketliri élip bérilghan.


14 - Iyul küni bakudiki öktichi partiyilerdin biri bolghan musawat partiyisining xitay elchixanisi aldida élip barghan naraziliq paaliyitidin bir körünüsh.

Bu heqte bizge melumat bergen baku dölet uniwérsitétining oqutquchisi proféssor doktor ramiz esker ependi mundaq dédi: "xewerler ezerbeyjanda küchlük inkas peyda qildi. Nahayiti ghezeplenduq. Ezerbeyjanda 5 - 6 Ming etrapida kochida mal satidighan xitay tenzikesh bar. Ulargha nisbetenmu ghezipimizni bildürüp"ezerbeyjanda shunche jiq xitay kochilarda mal satisiler, döletke bajmu tapshurmaysiler, biz silerge mushundaq eskilik qilduqmu, siler némishqa bizning qérindash xelqlirimizge bundaq muamile qilisiler", dep kishiler özlirining achchiqini ipade qildi. Hetta bezi xitaylarni ishlitiwatqan ezerbeyjanliqlar xitayning ürümchidiki bu qilmishini eyiblesh üchün ularni ishtin chiqardi. Yeni démekchi bolghinim, ezerbeyjandiki bir ziyaliydin kochidiki addiy bir ademgiche, 70 yashtin 7 yashqiche buni uqmighan adem qalmidi, hemmeylen buningdin qattiq epsuslanduq."

Ramiz esker ependi bizge yene, ezerbeyjanda xitaygha qarshi élip bérilghan bir qatar paaliyetlerdin melumat bérip mundaq dédi: "14 - Iyul küni bakudiki öktichi partiyilerdin biri bolghan musawat partiyisi naraziliq paaliyiti ötküzdi. Ular xitay elchixanisining aldigha qara gülchembirek qoymaqchi bolghanda, saqchi buninggha yol qoymidi. Buning bilen ikki terep arisida sürkilish kilip chiqti. Kéyin namayishchilar metbuat bayannamisi oqughandin kéyin namayishni axirlashturdi. Etisi küni yeni 15 - Iyul küni dunya ezerbeyjanliqlar qurultiyi teshkilati we pilanlash teshkilati birliship namayish uyushturdi. Namayishta parlamént ezasi sabir rustemxanli ependi "xitayning uyghurlargha yürgüzüwatqini xitayning insaniyet aldidiki bir eyibidur" dédi we xitay elchilikige qara gülchembirek qoydi. Arqidin axbarat bayannamisi oqup ötüldi. Kéyin qurultay merkizide bir yighin échildi. Yighinda aldi bilen ürümchi namayishining widio körünüshliri körsitildi. Kéyin dunya ezerbeyjanliqlar qurultiyining bashliqi proféssor doktor pasha gelbinur ependi ürümchidiki weqeler heqqide melumat bérip ötti. Yene ezerbeyjandiki tonulghan ziyaliylar, yazghuchi - Shairlar, ilim tetqiqatchiliri we siyasiy partiyilerdin kelgen kishiler söz qildi. Yighin axirida xitay elchixanisigha naraziliq bildürüsh we uyghur diyaridiki heqiqiy ehwalni uyghuristangha bérip öz közimiz bilen körüshni telep qilidighanliqimizgha dair bir parche mektup teyyarlandi we bu xitayning ezerbeyjandiki elchixanisining wekilige tapshuruldi. Yeni ezerbayjandiki xelqning buninggha bolghan naraziliq inkasliri xitay hökümitige yetküzüldi."

Dunya ezerbeyjanliqlar qurultiyining bashliqi pasha gelbinur ependi bizning téléfon ziyaritimizni qobul qildi we özining köz qarashlirini bayan qildi. Dunya ezerbeyjanliqlar qurultiyining bashliqi shundaqla tonulghan köz doxturi pasha gelbinur ependi mundaq dédi: " insan heqliri we démokratiye tereqqi qiliwatqan 21 - Esirde uyghur türkliri bundaq muamilige uchrimasliqi kérek. Qedimde büyük medeniyetler yaratqan, shanliq tarixlarni yazghan, dangliq edib - Shairlarni barliqqa keltürgen uyghur xelqi bügün qetli qilinmaqta. Biz nechche waqitin bériqi paaliyetlirimiz arqiliq dunyadiki insanperwer kishiler we démokratiyini söyidighan kishilerni uyghur türklirige yardem qilishqa chaqirduq. Yene bashqa türkiy jumhuriyetlergimu uyghur qérindashlirimizgha yardem qilish heqqide murajiet qilduq. Uyghurlargha qilinghan bu qirghinchiliqqa pütün ezerbeyjan xelqi, siyasetchiler, dölet kadirliri, ziyaliylar we addiy puqralar hemmisi qattiq narazi boldi. Bizning özimizningmu mushu küngiche hel bolmay kéliwatqan qarabagh mesilimiz bar. Emma biz bu qétim özimizning derdimizni bir yaqqa qayrip qoyup turup, uyghurlarning derdige dawa bolush üchün xitayning ezerbeyjandiki elchixanisi arqiliq xitay hökümitige naraziliq xétimizni tapshurduq."

Proféssor doktor pasha gelbinur ependi özining dunya ezerbeyjanliqlar qurultiyining bashliqi bolush süpiti bilen xitay hökümitige bolghan naraziliqini mundaq ipade qildi: " meyli kim bolushidin qetinezer , allah aldida hemme kishi teng - Barawer. Dunya démokratiye bilen bashqurulushi kérek. Hemme millet puqraliri allah aldida oxshash heqlerge, oxshash kishlik hoquqigha ige. Kimki buninggha qarshi chiqidiken, uning aqiwiti héchqachan yaxshi bolmaydu. Men uyghur diyarida we chetellerde yashaydighan pütün uyghur xelqige shundaq démekchimenki, bizning qelbimiz, yürikimiz her daim siler bilen birge."

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/ezerbeyjanliqlar-qurultiyi-namayish-07202009204206.html/story_main?encoding=latin