' Yawa Kepter ' Namliq Eserning Gérmaniyide Neshr Qilinghanliqi Heqqide Toluqlima Melumatlar

Muxbirimiz Jüme
2008-11-04

Uyghur yazghuchi nurmuhemmet yasinning "yawa kepter" namliq esiri, gérmaniyide töt xil tilda neshr qilinghan bolup, mezkur eserni uyghur tetqiqati bilen shughullinidighan türk yazghuchisi memet aydemir ependi neshrge teyyarlighan.

Aptor Memet Aydemir ependi Uyghurlar heqqide yazghan kitabini milliy rehbirimiz Rabiye Qader Xanimgha textim qildi

Xitay teripidin 10 yilliq késilgen yash qelemkesh nurmuhemmet yasinning "yawa kepter" namliq bediiy esirining türk yazghuchisi memet aydemir ependi neshrge teyyarlighan némische neshirining muqawisi.

"Yawa kepter" namliq eser ilgiri türkiyide türük tilida neshr qilinghan bolup, bu nöwet aptorning mezkur esiri gérmaniyide "bod" neshriyati teripidin uyghurche, gérmanche, türkche we inglizche töt xil tilda nashir qilinghan.
"Emma men shuni éytalaymenki, nurmuhemmet yasingha oxshash bediiy talanti intayin yüksek bolghan bir shexsning xitayda türmige mehkum bolushi, ademni tolimu epsuslanduridu. Yazghuchi bu eserde ipadilimekchi bolghini hergizmu muhit mesilisi emes belki insani erkinlik."Küresh ataxan: " 'yawa kepter' namliq eser uyghurlarning milliy teqdiri bilen oxshash shekilde meydangha chiqqan eser"
Hazir gérmaniyide yashawatqan uyghur ziyaliysi, tonulghan yazghuchi küresh ataxanning bildürüshiche, mezkur kitabning gérman tilida neshir qilinishining ehmiyiti intayin zor bolup, bu uyghur edebiyatining tunji qétim uyghurlarning milliy teqdiri bilen oxshash shekilde meydangha chiqish bolup hésablinidiken.

"Yawa kepter" namliq eserni gérmanchigha terjime qilghan memet aydemir ependi, gérmaniyide yashaydighan türk yazghuchi bolup, u ötken yili uyghur élide ziyarette bolghan. Uning bildürüshiche, u uyghur élidiki xelqlerning, bolupmu uyghurlarning ehwalining intayin müshkül ikenlikni öz közi bilen körgendin kéyin özining uyghur élidiki kechürmishlirige asasen uyghurlar heqqide ikki kitab neshr qildurghan.

U neshr qildurghan kitablarning biri türk tilida, yene biri gérman tilida yézilghan bolup, bu kitablar hazir gérmaniye awstiriye, gollandiye shwétsiye we finlandiyilerde bazargha sélinghan.

Memet aydemir ependi: "uyghurlarning intayin éghir ehwalda yashawatqanliqini kördüm"
Memet aydemir ependi "yawa kepter" namliq eserni gérmanchigha terjime qilish we töt xil tilda tüplep neshr qildurush meqsiti heqqide toxtilip, uyghurlarning yardemge mohtaj xelq ikenlikni shunga bu kitabni uyghurlargha bolghan yardem süpitide neshrge sunghanliqini bildürdi.

" Men ötken yil uyghur élide ziyarette boldum we uyghurlarning intayin éghir ehwalda yashawatqanliqini kördüm. Shuningdin kiyin uyghurlar heqqide ikki kitab neshr qildurdum. Bu kitabning memtimin batur teripidin türkchige terjime qilinghanliqini türkiyige barghan waqtimda körgen, we shu asasta bu kitabni qilip gérmanchigha terjime qildim. Chünki uyghurlar yardemge mohtaj halda yashawatqan xelq iken. Uyghurlar bizning öz qan - Qérindishimiz. Shunga bu kitabni men töt xilda neshrge teyyarlidim."

Melum bolushiche, "yawa kepter" ning töt xil tildiki yéngi neshri 15 - Noyabir gérmaniyidiki barliq kitabxana we kütüpxanilarda tarqitilidiken hemde yawropadiki üch dölette sétilidiken.

Memet aydemir: " nurmuhemmet yasin türk dunyasida dunyagha kelgen eng büyük yazghuchi"
Memet aydemir ependi yawa kepter namliq eserning aptori nurmuhemmet yasin heqqide toxtilip, u türük dunyasida tughulghan eng büyük yazghuchi dep atidi. U mundaq dédi: " nurmuhemmet yasin axirqi ellik yilda türük dunyasida dunyagha kelgen eng büyük yazghuchi. Chünki uning hékayisining axirida anisi oghlini zeherlep öltüridu. Bu bir insanning qanchilik bésim astida yashawatqanliqining ipadisi. Anisi oghlining bésim astida yashishini xalimaydu. Men buni sherqiy türkistangha barghanda öz közüm bilen kördüm. Chünki u yerdikiler pikir erkinliki yoq."

"Bu eserde ipadilimekchi bolghini hergizmu muhit mesilisi emes belki insani erkinlik"
Nurmuhemmet yasinning "yawa kéter" namliq esiri gérman tiligha terjime qilinghandin kiyin, bu kitabni aldin - Ala oqushqa muyesser bolghan bezi gérman oqurmenler bu eserning muhit we ékologiyilik tengpungluqni asrash bash téma qilinghan eser iken dégen tuyghugha kélip qalghan, emma mezkur eserning terjimani memet aydemir ependining qarshiche bu eser hazirche téximu keng gérman oqurmenliri bilen uchrashmighan bolghachqa ularning bu eserge qandaq baha béridighanliqini aldin mölcherleshning burun ikenlikini ilgiri sürdi hemde munularni qoshumche qildi.

"Emma men shuni éytalaymenki, nurmuhemmet yasingha oxshash bediiy talanti intayin yüksek bolghan bir shexsning xitayda türmige mehkum bolushi, ademni tolimu epsuslanduridu. Yazghuchi bu eserde ipadilimekchi bolghini hergizmu muhit mesilisi emes belki insani erkinlik."

Uyghur ziyaliysi we tonulghan yazghuchi küresh ataxanning bu heqtiki qarshimu oxshash bolup, umu yawa kepterning hergizmu muhit bash téma qilinghan eser emeslikini ilgiri sürdi.

Memet aydemir ependining bildürüshiche yene, "yawa kepter" de uyghur ilidiki réalliq eks ettürülgen iken u bu heqte toxtilip mundaq dédi: " men sizge bir ishni éytsam. Men kuchargha barghan chéghimda, biz uyghur xanim manga yol bashchi boldi. Men 10 kün jeryanida bu ayalning aghzidin kucharning nopusi we ijtimaiy ehwali heqqide héchqandaq uchur alalmidim men her qachan bu heqte suwal sorisam, u 'bilmeymen' dep jawab béridu. Bu normal ish emes idi. Yawa kepterde del mushu ehwal bayan qilinghan. U eserde bayan qilinmaqchi bolghini bir 'roh.' Yeni roh déginimiz, insanlarning pikri, chüshenchisi, we erkinlik dégenliktur. Nur memet yasin del mushuni chüshendürmekchi bolghan."

Memet aydemir ependining éytishiche u hazir mezkur kitab heqqide her türlük élan - Teshwiqatlarni bashlighan bolup, u hazir zakaz qobul qilishqa bashlighan.

"Yawa kepter" namliq eserning aptorining nurmuhemmet yasin, 1974 - Yili qeshqer wilayitining maralbéshi ( barchuq) nahiyiside dunyagha kelgen bolup, u 2004 - Yili mezkur esiri arqiliq bölgünchilik idiyisi tarqatqan dégen jinayet bilen eyiblinip 10 yilliq qamaq jazasigha höküm qilinghan.

Yash yazghuchi nurmuhemmet yasin yene, "oynaydighan bala barmu", "tunji muhebbet", "yürek yighlaydu" namliq kitablarni neshr qildurghan idi.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/yawa-kepter-toluqlima-11042008212919.html/story_main?encoding=latin