Washington Waqti Géziti: Yaltadin Qalghan Chang - Tozanglar
Muxbirimiz Erkin
2008-11-26
Amérikida yashaydighan uyghur analizchi, istansimizning obzorchisi sidiqhaji rozi ependi charshenbe küni amérikining " washington waqti géziti" de maqale élan qilip, 1945 - Yili échilghan yalta yighinidin nöwette 17 neper uyghurning güentanamo ariligha qamilishighiche bolghan tarixiy jeryan arisidiki seweb - Netije munasiwitini sherhiligen.
Washingtontimes.com / Author Sidik Haji Rozi
Istansimizning obzorchisi sidiqhaji rozi ependining 26 - Noyabir küni amérikining " washington waqti géziti" de maqale élan qilghan " yaltadin qalghan chang - Tozanglar " témiliq maqalisining tordiki körünüshi.
Maqaliside prézidént bushning 2005 - Yili latwiye paytexti rigada " yalta yighini zor tarixiy xataliq idi" dégenlikini xatiriletken sidiqhaji rozi, "chong döletler 1945 " - Yili yalta yighinida asiya, yawropani bölüshüp, uyghurlarni bir chetke qayrip qoyghanliqini tekitligen. U yene amérikining 2002 - Yili sherqiy türkistan islam partiyisini "térrorchi teshkilat" dep élan qilghanliqini, lékin xitayning buni uyghur medeniyitini weyran qilishtiki purset ornida qollanghanliqini eskertip, kéler nöwetlik amérika prézidéntini güentanamodiki uyghurlarni qoyup bérishke ündigen.
" Washington waqti " gézitide élan qilinghan isidiq haji rozi ependi "yaltadin qalghan chang - Tozanglar" serlewhilik maqaliside isidiqhaji rozi ependi, 1945 - Yildiki yalta yighini bilen uyghurlarning hazirqi ehwali arisidiki seweb - Netije munasiwiti sherhilengen bolup, uyghurlarning hazirqi ehwalgha chüshüp qélishi yalta yighinining mehsuli ikenlikini, chünki yalta yighinida "chong döletler" uyghurlarni chetke qayrip qoyghanliqini, xitay - Sowét ittipaqi arisida imzalanghan shertnamilerde sherqiy türkistanning xitaygha ötünüp bérilgenlikini, lékin amérikining buninggha zuwan sürmigenlikini ilgiri sürgen.
Aptor maqalide buning sewebini mundaq izahlaydu": chünki amérika générali lismus jang keyshining kommunist maw zédung bilen bolghan ichki urushta uning hulini kücheytishni ümid qilatti shundaqla amérika yene yiraq sherq siyasitini yürgüzüshte sowét ittipaqini hemkarlishidighan shérik, dep qarighan idi."
Washington waqti gézitidiki maqalide yene 2002 - Yilgha kelgende amérikining sherqiy türkistan islam partiyisini térrorchi teshkilat élan qilip, iraqqa hujum qilishta xitayning qarshiliqigha uchrimasliqni pilanlighanliqi, lékin xitayning buni bahane qilip, uyghurlar we uyghur medeniyitini weyran qilishni jiddileshtürgenliki, uyghur paaliyetchilirini térrorluq bilen eyiblesh, ulargha ölüm jazasi bérish, uyghur tili we medeniyitini cheklesh, uyghur emgek küchlirini, qiz - Chokanlirini ichkirige yötkesh, rayonning nopus qurulmisini xitaylarning paydisigha özgertip, uyghurlargha étnik nopus qirghinchiliqi élip bériwatqanliqi tekitlengen. Aptor yene, uyghurlarning amérikining qoshun chiqirip azad qilip qoyushini kütmeydighanliqini, lékin hésdashliqqa érishishni ümid qilidighanliqini bildürgen bolup, maqalining axirida kéler nöwetlik prézidént obama yaki amérika dölet mejlisining öz hoquqini ishlitip, güentanamodiki uyghurlarni azad qiliwétishni telep qilidu.
"Washington waqti géziti" konsérwatip pikir éqimdiki amérika gézitlirining biri bolup, mezkur gézit konsérwatip pikir éqimidiki amérikiliqlargha xitap qilidu. Amérikidiki konsérwatiplar güentanamodiki tutqunlarni amérika zéminigha qoyup bérishke qarshi turuwatqan küchler idi. Sidiqhaji rozi ependining mezkur maqalisi amérikida güentanamodiki uyghurlarni qandaq bir terep qilish mesilisi munazire qiliniwatqan bir mezgilde élan qilindi.
Aldinqi küni amérika fédéral erziyet mehkimisi sot échip, güentanamodiki uyghurlar mesilisini körüp chiqqan. Shu küni yene amérika dölet mejlisining tashqi ishlar komitéti ispat bérish yighini chaqirip, munasiwetlik tereplerning bu mesilidiki pikirini alghan idi. Ispat bérish yighinida adwokatlar güentanamodiki tutqunlar lagirini taqashtiki achquchluq mesile uyghurlarni qandaq bir terep qilish mesilisi ikenlikini tekitligen.
