Amérika Fédéral Erziyet Soti Güentanamodiki Uyghurlarning Mesilisini Körüp Chiqti

Muxbirimiz Erkin
2008-11-24

Amérika fédéral erziyet soti düshenbe küni sot échip, güentanamodiki uyghurlarni amérikigha qoyup bérish - Bermeslik mesilisini körüp chiqti.




7 - Öktebir etigen saet onda, amérika fédératsiye sot mehkimiside sodiye richardo urbina ependi uyghur tutqunlarning amérikigha derhal qoyup bérilishi kérekliki heqqide buyruq chüshürdi. Süret, amérika fédératsiye sot mehkimisining binasi.


Sotta uyghur tutqunlarning adwokati güentanamodiki uyghurlarni amérikigha qoyup bérish kéreklikini, edliye ministirliqining adwokati bolsa bush hökümitining uyghurlarni amérikigha qoyup bérishke qarshi turushidiki seweblirini chüshendürdi.

Washington alahide rayonidiki amérika fédéral erziyet sotining 24 ‏ - Noyabir düshenbe küni ötküzülgen uyghur tutqunlar heqqidiki soti, bush hökümitining amérika rayonluq fédéral sot mehkimisi yéqinda chiqarghan güentanamodiki 17 neper uyghurni amérikigha qoyup bérish heqqidiki qararigha narazi bolup, erziyet sotigha sunghan erzige asasen échildi. Fédéral erziyet soti aldinqi hepte rayonluq fédéral sotning uyghur tutqunlarni amérikigha qoyup bérish heqqidiki qararini ijra qilishni toxtatqan idi.

Amérika washington rayonluq fédéral sot mehkimisining sotchisi urbina 7 ‏ - Öktebirdiki sot qararida bush hökümitini güentanamodiki uyghurlarni amérikigha qoyup bérishke buyrughan idi. Bügünki sot urbinaning güentanamodiki uyghurlarni qoyup bérish toghrisidiki qararini ijra qilish yaki bikar qilishni körüp chiqatti. Sotta amérika bingham makachén qanun mulazimet shirkitining adwokati seybin wéllit uyghur tutqunlargha wakaliten ipade bérip, sotchi urbinaning uyghur tutqunlarni qoyup bérish heqqidiki qararini ijra qilishni telep qildi. Amérika edliye ministirliqining bash adwokati grégori garrié bolsa bush hökümitige wakaliten ipade bérip, güentanamodiki uyghur tutqunlarni amérikigha qoyup bérishke bolmaydighanliqini éytip, rayonluq fédéral sotning uyghur tutqunlarni amérikigha qoyup bérish heqqidiki qararini aghdurup tashlishini telep qildi.

Düshenbe künki sotta munazire qozghighan négizlik mesililerning biri, sotchilarning hökümetke güentanamodiki tutqunlarni amérikigha qoyup bérish buyruqi bérish hoquqi bar - Yoqluqi shundaqla amérika prézidéntining gunahsiz kishilerni uzun muddet tutup turush hoquqining bar - Yoqluqi idi.

Sotta hökümetning adwokati grégori garrié, sotchi urbinaning 17 neper uyghurni qoyup bérish heqqidiki buyruqi uning hoquqi dairisidin halqip ketkenlikini, sotning amérika zémini sirtidiki chetelliklerni amérikigha élip kélish buyruqi chüshürelmeydighanliqini, bu hoquqning peqet amérika prézidéntigha xas hoquq ikenlikini bildürdi.

Grégori garrié 3 kishilik sot kolligiyisige bergen ipadiside mundaq deydu": bizning bu kishilerni bir jaygha orunlashturghangha qeder tutup turush hoquqimiz bar. Bizning asasiy qanunimizda yaki qanunlirimizda ularning amérikigha kélishi yaki bu yerge qoyup bérilishi kéreklikige izahat bérilmigen." Lékin uyghur tutqunlarning adwokati seybin willét, sotchilarning tutqunlarni qoyup bérish buyruqi bérish hoquqi barliqini, sotchilar amérika aliy sot mehkimisining 6 ‏ - Ayda chiqarghan tutqunlarning amérika fédéral sot mehkimilirige erz qilish hoquqi barliqigha dair qararigha asasen qoyup bérishke buyruyalaydighanliqini eskertti. "Emeliyet shuki, güentanamodiki uyghurlarning baridighan yéri yoqluqi"ni tekitligen seybin willét, hökümetning ularni herbiy türmide ulargha bir panah jay tépilghangha qeder tutup tursa bolmaydighanliqi, sot kolligiyisi hökümetning erzini ret qilishni, sotchi urbinaning qararini küchke ige, dep höküm chiqirishni telep qildi.

Sot axirlashqandin kéyin axbarat sahesige bayanat bérip bush hökümitining uyghur tutqunlar heqqidiki meydanini tenqidligen seybin willét, hökümetning bu mesilidiki pikri toxtimay özgirip turuwatqanliqini ilgiri sürdi. U" biz burun gunahsiz kishilerni 6 yil solap qoysanglar bolmaydu, dep sot mehkimisige erz qilghan. Ular bu erzimizge gep tépip bérelmey taktikisini özgertip, biz ularni "düshmen jengchisi" dep tutup turmaywatimiz, dédi. Emdi bolsa ularning amérikigha kélelmeslikide köchmenlik salahiyiti yoqluqini bahane qiliwatidu. Eger bir ademning wizisi bolmisa uni amérikigha kirgüzmeslik toghra. Lékin bir kishining put, qolini kishen - Taqaqlar bilen baghlap ayropilanda herbiy türmige ekilip tashlash, uning bashqa chiqish yoli bolmasliqi, mana bular mesilining ziddiyetlik teripidur" dep körsetti.

Lékin düshenbe künki sotta amérika edliye ministirliqining adwokati grégori garrié bush hökümitining bu meydanini aqlap, güentanamodiki uyghurlarni amérikigha kirgüzüsh köchmenler mesilisige yatidighanliqini, köchmenler mesilisi bolsa hökümetning hoquqi dairisidiki mesile bolup, güentanamodiki uyghurlarni sot qarari bilen amérikigha kirgüzüshning köchmenler wiza qanunigha toghra kelmeydighanliqini eskertti. Sotchilar bolsa bu tosalghuni yéngish üchün tutqunlarning amérika weten bixeterlik ministirliqigha resmiy iltimas sunushigha toghra kélidighanliqini bildürdi. 3 Kishilik sot kollégiye ezasi, sotchi rojérs xanim mundaq deydu": ular bu döletke kirishtin burun, ularning köchmenlik salahiyitini hel qilish kérek. Lékin dawagerler téxi bu iltimasta bolup baqmighan."

Bu yil 10‏ - Ayda amérika washington rayonluq fédéral sot mehkimisi güentanamodiki uyghurlarni qoyup bérishke buyrighandin kéyin, amérika edliye ministirliqi rayonluq fédéral sotning qararini ijra qilishni toxtitishni telep qilip fédéral erziyet sotigha sunghan eriznamiside, güentanamodiki uyghurlar amérikigha qoyup bérilse" amérikining dölet bixeterliki we amérika puqralirigha tehdit " dep agahlandurghan idi. Lékin edliye ministirliqining adwokati grégori garrié düshenbe künki sotta edliye ministirliqining erzidiki bu bayanlarni tilgha almidi. Sotchilar hökümetning güentanamodiki uyghurlarni amérikigha tehdit, dep qaraydighan yaki qarimaydighanliqini sorighan bolsimu, lékin u bu suallargha jawab bermidi. Amérika krishtayn yang qanun mulazimet shirkitining yardemchi adwokati nuri türkel bush hökümitining güentanamodiki uyghurlarni amérikigha tehdit, dégen bayanining put tirep turalmaydighanliqini eskertidu.

Fédéral erziyet mehkimisining düshenbe künidiki sotida höküm chiqirilmidi. Sotning qarari aldimizdiki künlerde chiqirilishi mumkin. Adwokatlar erziyet mehkimisining perhad xuzeyfa dilosidiki qarari az kem 3 ayda chiqirilghanliqini, bügünki sotning qararigha qanchilik waqit kétidighanliqini bilmisimu, lékin kéler yili 1 ‏ - Ayning 20 ‏ - Küni amérikining yéngi prézidénti barak obama wezipe tapshuruwalghangha qeder élan qilinish éhtimali barliqini bildürmekte. Bügünki sot amérikining yéngi prézidénti obama textke chiqsa güentanamodiki tutqunlar lagirini taqaydighanliqini jakarlighan mezgillerde échildi. Lékin közetküchiler, amérika fédéral erziyet soti qandaq qarar chiqirishidin qetiy nezer mezkur déloning amérika ali sot mehkimisige baridighanliqini bildürmekte.

Güentanamodiki uyghurlarning adwokatlirining biri, suzan béykir menning xanim mezkur déloning aliy sot mehkimisige bérish éhtimali özlirining perizidiki mumkinchiliklerning biri ikenlikini bildürdi. Menning xanim mundaq deydu" : aliy sot mehkimisige yollinish éhtimali perizimizdiki mumkinchiliklerning biridur. Lékin bu ehwalning yüz bermeslikini ümid qilimiz. Yene bir jehette eger bu dilo aliy sot mehkimisige barsa nahayiti yaxshi bir purset bar, dep qaraymen. Aliy sotning bu mesilidiki qanuni hökümi bar, bu ishlarni asanlashturushi mumkin. Biz yene bir qedemde kéler nöwetlik hökümetning asasiy qanunni qibliname qilip, bu mesilini bir terep qilishini arzu qilimiz."

Mezkur déloning axiri aliy sot mehkimisige baridighanliqini ilgiri sürgüchilerning éytishiche, eger erziyet mehkimisi bush hökümitining erzini toghra, dep qarap, sotchi urbinaning qararini aghdurup tashlisa, adwokatlar erziyet mehkimisining qararigha étiraz bildürüp, aliy sot mehkimisige erz sunushi mumkin. Eger erziyet mehkimisi sotchi urbinaning qararini toghra tapsa, u halda hökümetning aliy sot mehkimisige erziyet mehkimisining qararini aghdurup tashlashni telep qilip erz qilish éhtimali mewjüt.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/amerika-soti-gitmo-uyghurliri-11242008204915.html?encoding=latin