Guentanamo Uyghur Tutqunliri Sot Mehkimisige Erz Sunushqa Hoquqluq
Muxbirimiz Jüme
2008-10-23
20 - Öktebir düshenbe küni amérika erziyet soti, amérika hökümitining uyghur tutqunlarni qoyup bérishke qarshi sunghan erzini qobul qilghandin kiyin, 24 - Noyabir yene hökümet terep wakaletchiliri bilen uyghur tutqunlarning wakaletchiliri arisida aghzaki munazire élip bérishni orunlashturghan idi.



7 - Öktebir etigen saet onda, amérika fédératsiye sot mehkimiside sodiye richardo urbina ependi uyghur tutqunlarning amérikigha derhal qoyup bérilishi kérekliki heqqide buyruq chüshürdi. Süret, amérika fédératsiye sot mehkimisining binasi.

Sima seyfi:"uyghur tutqunlirining adwokatlar kéngishi pütün erziyet sotigha telepname yolliduq"
Guentanamo uyghur tutqunlirining adwokatliridin biri bolghan sima syfining(Seema Saifee - Attorny at Kramer Levin in NY) Bildürüshiche, nöwette guantanamodiki uyghur tutqunlarning adwokatlar kéngishi birlikte amérika erziyet sotining barliq ezalirigha qarita telepname yollap, erziyet soti zasédatillirining amérika hökümitining uyghur tutqunlirining qoyup bérilishini waqtinche toxtitip qoyush qararini qayta oylishishini telep qilghan.

Sima seyfi bu heqte toxtilip mundaq dédi: " uyghur tutqunlirining adwokatlar kéngishi pütün erziyet sotigha, erziyet sotining barliq xadimlirigha zasédatillarning hökümetning toxtitip qoyush erzige ijazet bergenlik qararini qayta oylishish heqqide telepname yolliduq ."

Sima seyfining otturigha qoyushiche, ular bu nöwet erziyet sotigha sunghan telepnamide amérika asasiy qanunidiki héybiyes korpes maddisining rohiy qayta eks ettürülgen.

Héybiyes korpes( Habeus Corpus) - "Büyük perman"
Héybiyes korpes, latinchidin kelgen qanuniiy atalghu bolup, " büyük perman" depmu hemde buningda körsitilgen mezmunlargha asasen shexsni qoghdash buyruqi depmu atilidu. Mezkur qanun maddisi eng deslepte 1305 - Yili engliyide ishlitilgen hemde 1679 - Yili engliye asasiy qanunigha, kéyin amérika asasiy qanunigha tonushturulghan bolup, amérika asasiy qanuni birinchi maddisi 9 - Bölümide héybiyes korpesning heqiqiy küchke ige ikenliki pütülgen.

Amérika asasiy qanunining bu maddisigha asaslanghanda her bir puqra özining bashqilar we yaki hökümet teripidin qanunsiz halda tutup turuluwatqanliqi üstidin sot mehkimisige erz sunushqa hoquqluq ikenliki belgilengen bolup, 2008 - Yili 12 - Iyun amérika aliy soti, bu maddida belgilengen hoquqlarni guentanamo tutqunlirigha tedbiqlashqa bolidighanliqini belgiligen idi.

Adwokat sima: "bu uyghur balilar amérika fédératsiye sotchisidin özining qoyup bérilishini telep qilish hoquqigha ige"
Adwokat sima bu heqte toxtilip mundaq dédi: " hökümet asasen héybiyes tarmiqini otturigha chiqirishning héchqandaq ehmiyetsiz ikenlikini tekitlep kéliwatidu. Hökümetning bu munazirisi héchqandaq put terep turalmaydu, chünki 2008 - Yili iyunda amérika aliy soti héybiyeste körsitilgen imtiyazlarni guentanamo tutqunlirighimu tedbiqlashqa bolidighanliqini qarar qilghan. Qanunni buzup türmige kirip qalghan her bir ademmu héybiyeske asasen özining tutulush sewebini bilish üchün erz sunush hoquqigha ige. Eger héybiyesning ehmiyiti bar dep qaralsa, undaqta bu uyghur balilar amérika fédératsiye sotchisidin özining qoyup bérilishini telep qilish hoquqigha ige."

Erziyet sotining orunlashturushi buyiche, 24 - Noyabir hökümet wakaletchiliri bilen guentanamo uyghur tutqunlirining adwokatliri aghzaki munazire élip baridu.

Adwokat derren lawérn: " sotchining hökümetning urunushini bikar qilish hoquqi we mejburiyiti bar"
Bu nöwetlik munaziride, hökümetning sodiye urbinaning uyghur tutqunlarni qoyup bérish qararigha qarshi sunghan erzi üstide élip bérilidighanliqini bildürgen adwokat derren lawérn (Darren Laverne-Attorny at Kramer Levin in NY) Bu nöwet, öz kéngishining hökümetke qarshi eng serxil munazirisini otturigha qoyushqa hazirliq körüwatqanliqini bildürdi we mundaq dédi: " bu nöwet munazire qilidighinimiz bolsa, bu uyghurlarning héybiyes korpesqa asasen qanuni hoquqqa ige ikenliki. Sotchiningmu bu balilarni mushu qanungha asasen qoyuwétish hoquqi bar. Eger hökümet bu balilarning qoyup bérilishini tosup qalmaqchi bolsa, sotchining hökümetning bu urunushini bikar qilish hoquqi we mejburiyiti bar."

Adwokatlarning bildürüshiche, gerche ular amérika erziyet sotining sotchi urbinaning uyghur mehbuslarni qoyup bérish buyruqini toxtitip qoyghanliqidin intayin ümidsizlengen bolsimu, emma mezkur qarar ilgiriki qiyinchiliqlargha oxshashla ularning dawamliq küresh qilish iradisini yanduralmaydiken.

Özlirining 24 - Noyabirdiki munaziride utush ishenchining yuqiri ikenlikini bildürgen adwokat sima seyfi yene, eger shu kündiki munaziride hökümet terep yene utup chiqidighan bolsa, özlirining guentanamo uyghurlirining dawasini amérika aliy sotighiche élip baridighanliqini qoshumche qildi.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/guantanamo-tutqunliri-eriz-10232008200405.html/story_main?encoding=latin