Amérika Edliye Ministirliki Uyghur Tutqunlirini Derhal Qoyuwétish Buyruqini Waqitliq Toxtitip Qoydi

Muxbirimiz Jüme

2008-10-09

7 - Öktebir amérika washington rayonluq sot mehkimisi sodiyisi richardo urbina ependi, guentanamo uyghur tutqunlirini derhal qoyuwétish buyruqini chiqarghan bolsimu, emma mezkur buyruq tünügün kechqurun amérika edliye ministirliki teripidin waqitliq toxtitip qoyuldi.


7 - Öktebir etigen saet onda, amérika fédératsiye sot mehkimiside sodiye richardo urbina ependi uyghur tutqunlarning amérikigha derhal qoyup bérilishi kérekliki heqqide buyruq chüshürdi. Süret, amérika fédératsiye sot mehkimisining binasi.


Melum bolushiche, bush hökümiti we hökümet adwukatliri sodiye urbina ependining mezkur qarari üstidin amérika erziyet sotigha erz sunghan bolup, netijide üch neper sodiye birlikte mezkur buyruqni " memuriy jehettin toxtitip qoyush" qarari chiqarghan.

7 - Öktebir sodiye urbina ependi hökümet tarmaqlirigha güantanamodiki 17 neper uyghurni 10 - Öktebir jüme küni öz sotxanisigha hazir qilish kéreklikini hemde ularning kéyinki mesilisini mushu yerde bir terep qilidighanliqini buyrughan idi.

Amérika hökümiti mezkur qararigha narazi
Guentanamo uyghur tutqunlirini qoyup bérish buyruqi chiqirilghandin kiyin amérika hökümiti we aqsaray bayanat élan qilip, sodiye urbina ependining mezkur qararigha naraziliq bildürdi we mezkur qararning " amérikining qanunigha xilap" ikenligini we bu xilidiki qarargha yol qoyulsa guantanamodiki bashqa tutqunlarning oxshash wasitilerni tallishigha yol échip béridighanliqini ilgiri sürdi.

Aqsaray axbarat ishxanisi katipi dana périno élan qilghan mezkur bayanatta: " öz puqralirimizning hemde mezkur uyghurlarning bixeterlikini közde tutup, amérika qoshma shitatliri bu kishilerni qobul qilidighan dölet tépishqa heriket qilishni dawamlashturidu" déyilgen.

Jamil jeffar:" bu guantanamo lagérining qanuniy asasigha bérilgen agah"
Emma bezi qanunshunas mutexessislerning sodiye urbina ependining qararigha bergen bahasi bashqiche bolup, asiya waqit gézitide neqil qilinishiche, amérika awam erkinliki ittipaqi dölet bixeterliki programmisining diréktori jamil jeffar:"bu bush hökümitining héchqandaq qanuniy asasi bolmighan guentanamo siyasitige qarshi chiqirilghan bir dewer bölgüch qarardur. Hazir guantanamodiki uyghurlar duch kéliwatqan rialliq guantanamo lagérining exlaqi we qanuniy asasigha bérilgen bir agah" dégen hemde sodiye urbina ependining bu heqtiki qararining toghra ikenlikini ilgiri sürgen.

Melum bolushiche, erziyet sotida bu heqte élip bérilghan munaziride üch sodiye birlikte qarar chiqirip uyghur tutqunlarning amérikigha élip kélinish waqtini yene eng az dégendimu bir hepte uzartish hemde mushu jeryanda her ikki terep ( yeni hökümet we uyghur tutqunlar) adwokatlirining yenimu ilgiriligen halda munazire élip bérishigha sharait hazirlashni otturigha qoyghan.

Guantanamodiki uyghur tutqunlirining adwokati seybin welét ependining bildürüshiche, uyghur tutqunlirining qoyup bérilishige saetler qalghanda ishlarda özgirish yüz bergen bolup, esli amérikining qanun ijra qilghuchi xadimliri uyghurlarni qoyup bérish hökümi chiqirilip etisila yeni charshenbe küni guantanamogha kélip bolghan hemde uyghur tutqunlarni peyshenbe küni amérikigha élip méngishqa teyyarliq körgen.

Adwokat welét ependining qarishiche, uyghur tutqanlarning qoyup bérilish mesilisi belkim yene bir‏ - Ikki hepte keynige sürülüshi mumkin iken.

Uyghur tutqunlarni xitaylar qayturup kétishni telep qilmaqta
Uyghur tutqunlarni amérikida qoyuwétish qarari waqtinche toxtitip qoyulghan peytlerde,xitay terep bayanat élan qilip bu uyghurlarni özlirige qayturup bérishni telep qildi we xitay tashqi ishlar bayanatchisi ching gang bügün axbarat élan qilish yighinida uyghur tutqunlirini térrorchilar dep atidi hemde bularni xitaygha qayturup kélish meydanining özgermigenlikini bildürdi.

Xitay tashqi ishlar bayanatchisi yene, hazir xitayning qanun bilen idare qilinidighanliqini, xitayning birleshken döletler teshkilati ten jazasigha qarshi turush ehdinamisige imza qoyghan dölet ikenlikini, xitayda ten jazasi yoqluqini ilgiri surup mezkur uyghurlar xitaygha qayturulsa ten jazasigha yoluqmaydighanliqini otturigha qoyghan.

"Uyghurlar xitaygha qayturulsa éghir jazagha uchraydu "
Halbuki, washington pochtisi géziti bu heqte bérilgen bashmaqalida, amérika herbiy dairiliri guentanamo uyghur tutqunlirini esli 2003 - Yilila qoyup bérilidighanlar qatarigha kirgüzgen bolsimu, emma ular xitaygha qayturulsa éghir jazagha uchrap kétish tehditi bolghachqa lagirda dawamliq qaldurushqa mejbur bolghanliqini ilgiri sürgen we: " biz amérika prézidénti bushning bu kishilerning bir qismigha panahliq bérishini jiddiy telep qilimiz. Eger u shundaq qilghan bolsa idi, ediliye organlirining mudaxile qilishidin saqlinip qalghan bolar idi" dep otturigha qoyghan.

Bash maqalide yene, amérika hökümitining bu uyghur tutqunlirining alliqachan dushmen jengchisi emeslikini, ularning amérikining dölet menpeeti we bixeterlikige qarita ziyan salidighan gherizi yoqluqini ispatlap chiqqanliqi bayan qilinip "bu kishilerning alliburun shübhisiz halda qoyup bérilishi kérek idi" déyilgen hemde bu uyghurlarning birdin - Bir düshminining amérika emes belki xitay ikenliki otturigha qoyulup, bularning dushmenlikining tigh uchi özliri kelgen xitay, yeni uyghurlarni qebih basturush tarixigha ige xitay hökümitidur" dep yézilghan.

Uyghur jamaiti öz hamiyliqigha almaqchi
Washington pochtisi gézitide bu heqte bérilgen yene bir parche xewerde körsitilishiche, amérika hökümiti we herbiy dairiliri teripidin dushmen jengchi emes dep békitilgen bu uyghurlarni xitaygha qayturup bermeslikidiki biridin ‏ - Bir seweb bu uyghur xitaygha qayturulsa qiynashqa we ten jazasigha tartilish xetirige yoluqidighanliqida iken.

Xewerde mundaq körsitilgen: " béyjing dairiliri öz ana wetinining musteqilliqi uchun küresh qiliwatqan bu uyghurlarni térrorchilar dep qaraydu".

Hazir guentanamo herbiy türmiside 17 neper uyghur qamalghan bolup, eger bular amérikigha qoyup bérilse, amérika washington rayonidiki uyghur jamaiti bularni öz hamiyliqigha alidighanliqi üstide wede bérishken hemde amérikidiki bezi ijtimaiy we insaniy yardem teshkilatlirimu bu uyghurlarning turmush we jemiyetke maslishish ishlirigha yardemde boldighanliqini sotchigha yetküzgen idi.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/guantanamo-uyghurliri-erkinlik-10092008214109.html