Erkinlik Sariyining Dunyadiki Démokratiye We Erkinlik Tereqqiyat Ehwali Heqqidiki 2008 - Yilliq Doklati

Muxbirimiz Jüme xewiri
2008-06-06


Bash shtabi amérikining paytexti washingtongha jaylashqan hökümetsiz teshkilat: Freedom House yeni erkinlik sariyi, 5 - Iyun dunyadiki démokratiye we erkinlikning tereqqiyat ehwali heqqidiki 2008 - Yilliq doklatini élan qildi.

Doklatta, 2007 - Yili jeryanida sherqiy jenubi asiyadiki döletlerdin xitay, shimaliy koréye, bérma qatarliq döletlerning erkinlik tereqqiyatida körünerlik chékinish bolghanliqini, bu xil chékinishning afriqa we bir qisim yawroasiya döletlirinimu öz ichige alidighanliqini körsitilgen.


"Erkinliktin mustesna' nopusining bir milyard 300 milyoni xitayda yashaydu"
Doklatning sherqi asiya we atlantik okyan rayonlirigha qaritilghan qismida, mezkur rayonlardiki bir qanche döletlerde siyasiy we kishilik hoquq hemde ijtimaiy erkinlik jehetlerde barghanche chékinish meydangha kéliwatqanliqigha qarimay, bu rayonlardiki döletlerge ajritilghan démokratiyini ilgiri sürüsh programmilirigha bérilidighan mebleghning eng töwen ikenliki otturigha qoyulghan.

Doklatning xitaydiki démokratiye ehwali toxtalghan qismida: "dunyadiki erkinlik heqqidiki maqaligha qarighanda, yersharining 'erkinliktin mustesna' nopusining eng köpi yeni bir milyard 300 milyoni xitayda yashaydu" dep körsitilgen bolup, doklatning bu qismidiki amérika hökümitige bérilgen teklipte, amérika ‏ - Xitay diplomatik alaqisida siyasiy hoquq, we bashqa erkinliklerningmu oxshash derijide otturigha qoyulup xitay rehberliri bilen munazire qilinishi hemde xitaydiki démokratiye qurulushini emelge ashurush uchun köprek qollishi lazimliqi körsitilgen. Doklatta körsitilishiche, 2008 - Yili féwralda bush hökümiti 2009 - Yilliq xamchot pilanini élan qilghan bolup, xamchotta 2009 - Yilida dunyaning herqaysi jaylirida démokratiyini ilgiri sürüsh üchün yolgha qoyulghan programmilarni qollashqa ishlitidighan omumiy sommini aldinqi yilidikidin 20 pirsent ashurup 1milyard 719 milyon dollargha yetküzüsh telep qilinghan.

Xitaydiki démokratiye qurulushini 20 milyon dollarliq meblegh bilen teminlesh kérekBush hökümitining mezkur xamchot pilani erkinlik sariyining alqishigha érishken bolup, erkinlik sariyi aldinqi yillarda amérika dölet mejlisining dunyada tesiri ösüwatqan, emma dölet ichide erkinlik barghanche boghuluwatqan xitay we rusiye qatarliq halqiliq döletlerge qaritilghan démokratiye qorulushi meblighini qisqartish telipini ret qilishi kéreklikini telep qilghan hemde dölet mejlisni xitaydiki démokratiye qurulushini eng az dégendimu 20 milyon dollarliq meblegh bilen teminlesh enenisini dawamlashturushqa chaqirghan.

Erkinlik sariyi élan qilghan axbaratning neqil qilishiche, erkinlik sariyi orginining ijraiye diréktori jennifér windsor(Jennefer Windsor), hökümetning xamchotida körsetkinidek, kishilik hoquq, we démokratiye programmilirini meblegh bilen teminleshni 20 pirsent ashurush arzusini qizghin qarshi alidighanliqini körsitip, meyli démokratchilar we meyli jumhuriyetchiler hakimiyet béshigha chiqishidin qetiy nezer bu telepning testiqlinishi amérikining dunyadiki rolini hemde amérika xelqi we hökümitining bu jehettiki qimmet qarishini qayta eslige keltürüshni hel qilghuch purset bilen tem étidighanliqini ilgiri sürgen.

Mustebit döletlerde démokratiyini ilgiri sürüshni meblegh bilen teminlesh kérekDoklat 57 betlik bolup, doklatta yawropa we yawroasiya elliri, yéqin sherq, afriqa, sherqiy asiya we tinch okyan rayonliri merkizi we jenubiy asiya hemde gherbi yérim sharni öz ichige alghan rayonlardiki mustebit döletlerde démokratiye qurulushi ilgiri sürüshni meblegh bilen temin étish jehetlerde teklip bérilgen.

Erkinlik sariyi, 1941 - Yili sabiq amérika prézidéntni( Franklin D. Roosevelt) Franklin d. Rozéwéltning repiqisi (Eleanor Roosevelt) éléanor rozéwélt we eyni chaghdiki jumhuriyetchiler partiyisi prézidéntliq namzati adwokat wéndél wilké (Wendell Willkie)teripidin hemde dunya tinchliqi we démokratiyisige qarshi mewjut tehditlerni azaytishni ghaye qilghan bashqa amérikiliqlar teripidin qurulghan bolup, bu organ hazirghiche dunyadiki mustebitlikke, diktator hakimiyetke qarshi her türlük paaliyetlerni teshkillep kelmekte. Erkinlik sariyi yene, amérika siyasiyonlirini we xelqara teshkilatlarni righbetlendürüsh arqiliq erkinlikni ilgiri sürüsh rolini ötep kelgen bolsa, shuning bilen birge yene, dunyaning bashqa jaylirida diktor w mustebit hakimiyetlerge qarshi tirishiwatqan yash démokratlarni, siyasiy paaliyetchilerni qollap dunyada erkinlikni téximu keng qanat yaydurush uchun tirishchanliq körsitip kelmekte

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/erkinlik-sariyi-2008-doklat-06072008054205.html?encoding=latin