Muxbirimiz Jüme xewiri
2008-06-05
Amérikining kubagha jaylashqan güentanamo déngiz armiyisi bazisidiki herbiy türmiside birqism uyghur mehbuslarmu tutup turuluwatqan bolup, gerche amérika fédératsiye soti bu uyghur mehbuslarning bu yerde dawamliq tutup turulushini qanunsiz dep körsetken bolsimu, emma bush hökümiti mezkur uyghurlarni qoyup bérishni ret qilip kelmekte.
AFP Photo
2008 - Yili 22 - May Küni, Amérika Générali Déywid Pétraus, Amérika Kongresidiki Bir Guwaliq Bérish Yighinida.
Halbuki, yéqindin buyan amérika hökümiti alaqidar tarmaqlirining bu türmide tutup turuluwatqan uyghurlarni xitayning mexpiy saqchilirining soraq qilishigha yol qoyghanliqi heqqidiki xewerler meydangha kélishke bashlighan bolup, bu xewerler chetellerde yashap kéliwatqan uyghurlarning könglini tolimu perishan qilghan idi.
Xitayning uyghur mehbuslarni soraq qilishigha ruxset qilghanliqigha lenet yaghduruldiAmérika edliye ministirliqi mupettishi général glenn fayn yéqinda munasiwetlik tekshürüsh organlirining güentanamo mehbuslirini rehimsiz usullarni ishlitip soraq qilghanliqigha ait bir doklat élan qilghan bolup, mushu munasiwet bilen 4 - Iyun charshenbe küni amérika dölet mejlisi awam palatasi tashqi ishlar komitétida, amérikining güentanamo herbiy bazisida tutup turuluwatqan mehbuslarni soraq qilish usullirini tekshürüsh bash téma qilinghan guwahliq bérish yighini échildi. Yighinda herbi munasiwetlik tekshürüsh organlirigha bu xil hoquqni kimning bergenliki üstide tekshürüsh heqqide pikirler qoyulghandin bashqa, ademning diqqitini tartidighan eng muhim terep bolsa, bosh hökümitining xitay mexpiy saqchilirining mezkur bazida tutup turuluwatqan uyghur mehbuslarni soraq qilishigha ruxset qilghanliqigha lenet yaghdurulghanliqi bolup, bu yighinda amérika edliye ministirliqining mupettishi général glenn fayn guwahliqtin ötti.
Guwahliq bérish yighinning béshida, bu yighinni bash bolup teshkilligen dölet mejlisi ezasi, amérika awam palatasi tashqi ishlar komitéti xelqara teshkilatlar, kishilik hoquq we shöbe komitéti reisi bill delahunt, ilgiri fédératsiye tekshürüsh idarisi (FBI ) ning yuqiri derijilik xadimi yollighan bir barche élxetni misal qilip uyghurlarning xitayda zulumgha uchrawatqan az sanliq millet bolup, amérika hökümiti güentanamodiki uyghur mehbuslarni gunahsiz dep élan qilghan bolsimu, emma amérika herbiy dairilirining uyghur mehbuslarni "düshmen eskiri" dep qarap, soraq qilishtin bir kéche ilgiri her 15 minutta bir qétim oyghitish qatarliq wasitilarni qollanghanliqini otturigha qoydi we mundaq dédi : " biz xitay mexpiy saqchilirining güentanamogha kélip, eshu birdin - Bir jinayiti xitayning mustebit hakimiyiti tartiwalghan erkinlikini qolgha keltürüshtin ibaret bolghan uyghurlarni soraq qilishigha yol qoyduq".
" Uyghur mehbuslarni kommunist xitaydin kelgen soraqchilar soraq qilghan "
Bill Delahunt yene, bu qilmishlarning peqet eshu mehbuslarning özi we uruq - Tughqanlirigha dert sélipla qalmastin belki yene, güentanamo türmisining amérikining dunyadiki obrazini weyran qilidighan orun ikenlikinimu bildürdi we emdi bu xildiki xataliqlarni tüzitish uchun heriket qilmisa bolmaydighanliqini ilgiri sürdi. Yighin jeryanida, bill delahunt guwahliqtin ötüshke teklip qilinghan mupettish général fayn doklatta amérika herbiy tarmaqlirining uyghur mehbuslarni soraq qilishida xitay hökümitining mexpiy xadimliri bilen hemkarlashqanliqi heqqide mezmun barliqini otturigha qoydi we mundaq sual qoydi: "bu xil hemkarliq uyghur mehbuslarni kommunist xitaydin kelgen soraqchilar soraq qilishtin ilgiri bu mehbuslarni uxlatmay aware qilish qatarliqlarni öz ichige alamdu?" Guwahliqtin ötken teptish général fyan, fédératsiye tekshürüsh idarisining özlirige yollighan doklatida qarighanda, xitay saqchilirining bu uyghurlarni soraq qilishigha yol qoyulghanliqini hemde bu uyghurlarning yuqirida tilgha élinghan wasitiler bilen biaram qilinghanliqini bildürdi.
" Amérika hökümiti uyghur mehbuslargha tölem tölep bérishi shert"
Guwahliq bérish yighinigha qatnashqan palata ezaliridin jumhuriyetchiler partiyisi ezasi dana rohrabachér we tashqi ishlar komitéti xelqara teshkilatlar, kishilik hoquq we shöbe komitéti reisi bill delahunt qatarliqlar bush hökümitining uyghur mehbuslargha qollanghan soraq qilish usullirini qattiq eyibligen shexsler bolup, ular güentanamo herbiy bazisida tutup turuluwatqan uyghur mehbuslar, soraq qilinish we türme hayati jeryanida xorlanghan we iztirap chekken bolsa, ulargha amérika hökümiti tölem tölep bérishi shert ikenlikini, ulardin choqum epu sorishi hemde bu uyghurlarning qoyup bérilip amérikigha yerleshtürülüshi lazimliqini körsetti.
U yene, mezkur uyghurlarning amérikining herbiy yürüshliri jeryanida meydangha chiqqan teleysiz kishler ikenlikini, shundaqtimu amérika hökümitining bu mesililerni toghra bir terep qilalmighanliqini, bularning ichide uyghurlarni xitay mustebit hökümitining soraq qilishigha yol qoyup "exmiqanilik" qilghanliqini körsetti we biz choqum bu uyghurlarni amérikigha qobul qilishqa qoshulishimiz kérek" dep teklip berdi. U yene, amérikigha ittipaqdash döletlerningmu, bu ishta he dise amérikini eyibleshni toxtitip bu uyghurlarni qobul qilishta aktip bolushini tekitlidi.
Xitayning uyghur mehbuslarni soraq qilishi "amérikining dölet ghururigha dagh tekküzgenlik"
Yighin axirida tashqi ishlar komitéti xelqara teshkilatlar, kishilik hoquq we shöbe komitéti reisi bill delahunt kommunist xitay mexpiy xadimlirining amérika türmisige qamalghan uyghur mehbuslarni kéchide oyghitip hemde tehdit sélip soraq qilishini "amérikining dölet ghururigha dagh tegküzgenlik" dédi. Güentanamodiki uyghurlar mesilsii güentanamo herbiy türmisige ait mesililer ichide bush hökümiti inkas qayturushtin özini qachurup kéliwatqan mesililerning biri bolup, birleshme agéntliqida körsitilishiche, aq saray bayanatchisi tony fratto bu mesile heqqide pikir bayan qilishni ret qilghan bolup, amérika tashqi ishlar ministirliqi bu heqtiki téléfonlargha jawab qayturmighan. Melum bolushiche, amérikining güentanamo herbiy bazidiki türmide 17 neper uyghur mehbus qamalghan bolup, gerche ular gunahsiz dep élan qilghan bolsimu, hazirghiche birer dölet bu mehbuslarni qobul qilidighanliqini bildürmidi.
Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/awam-palata-guantanamo-uyghur-06062008054911.html?encoding=latin
