Insan Heqliri Üchün Altun Médal
Muxbirimiz Ekrem xewiri
2008-07-16

Gérmaniye axbarat wastilirining 14 - Iyuldiki melumatigha asaslanghanda, xelqara kechürüm teshkilati gérmaniye shöbisining 30 - April küni frayburg shehridin bashlanghan "kishilik hoquq mesh`ili" paaliyiti, 7 - Ayning 13 - Küni paytext bérlinda axirlashqan. "Insan heqliri üchün altun médal" namida uyushturulghan bu paaliyet ikki aydin artuq dawam qilghan. Gérmaniyining 30 chong shehirini bésip ötken. Xitay olimpikigha qarshi 118 ming kishilik imza toplanghan.


Xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikige qarshi turushni nishan qilghan, xitay olimpikige, xitaydiki her sahe zulumlargha qarshi imza toplash sheklide élip bérilghan bu paaliyetke yüzminglighan kishi awaz qoshqan.

Xujintaw we xitay konsuligha xet
Mezkur teshkilatning bash sékritari barbara xanimning 13 - Iyul küni bérlinda ötküzülgen axbarat élan qilish yighinida muxbirlargha bildürüshiche, xelqara kechürüm teshkilati 7 - Ayning 9 - Küni xitay dölet reisi xujintawgha, toplanghan 118 ming kishilik imzani yollighan we bu teshkilat namidin xet ewetken. Shuning bilen birge, 14 - Iyul küni xitayning bérlindiki bash elchisige bu imzalar bilen birge, ochuq xet yollaydighanliqini bildürgen.

Xelqara kechürüm teshkilati rehberliridin irene kan namida xujintawgha qaritip yézilghan xette yene, hazirgha qeder kishilik hoquq paaliyetliri bilen shughullinip qolgha élinghan kishilerning tizimliki körsitilgen we olimpiktin ilgiri ularning derhal qoyup bérilishi telep qilinghan.

Olimpik médaligha qarshi médal
Xelqara kechürüm teshkilatining 13 - Iyuldiki uchurlirigha asaslanghanda, mezkur paaliyetler jeryanida, her bir sheherde xitaydiki kishilik hoquq qurbanlirigha ait delil - Ispatlar körgezme qilinghan. Uyghurlar, tibetlikler we xitaylar ichidiki xitay hökümiti teripidin heqsizlikke uchrighan kishilerning arxipliri körsitilgen. Xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikige ait matériyallar tarqitilghan.

Xelqara kechürüm teshkilatining bildürüshiche, bu qétimqi béyjing olimpik musabiqisida 10 ming 500 dane médal tarqitilidighan bolup, mezkur teshkilat buninggha qarshi halda "insan heqliri üchün altun médal" ni yolgha qoyghan hemde olimpik médalliridin insan heqliri üchün tarqitilidighan altun médalining téximu qimmetlik ikenlikini ilgiri sürgen. Ular xitaydiki ölüm jazasini emeldin qaldurush, intérnét erkinlikige yol qoyush, kishilik hoquq paaliyetchilirige bolghan bésimni toxtitish qatarliq bir talay shuarlarni kötürüp chiqqan.

Jawabkarliq xitayning üstide
Gérmaniye dolqunliri radiosining 7 - Ayning 15 - Künidiki olimpikke ait xewiride, xitaydiki axbarat erkinlikining dawamliq qattiq qamal astida turuwatqanliqi, xitayning 180 qétimdin artuq olimpik komitéti we xelqara jemiyetke bergen wedisige xilapliq qilghanliqi, bu seweblik, xelqara kechürüm teshkilatigha oxshash hökümetsiz teshkilatlarning qarshiliq heriketlirining üzlüksiz dawam qiliwatqanliqi gherb we xitay mutexessislirining tili arqiliq otturigha qoyuldi hemde buning asasliq sewebkarining xitay hökümiti boluwatqanliqi ilgiri sürüldi.

Uyghur musulmanlirining derdi
Gérmaniye 2 - Téléwiziye qanilining 14 - Iyul küni körsitilgen "az sanliq milletler xitay tehditidin chöchimekte" namliq höjjetlik filimide algha sürülgen pikirler téximu diqqetni tartidu. 20 Yildin artuq bir zaman xitaydiki kishilik hoquq mesilisini tetqiq qilip kelgen gérmaniyilik xitay mutexessisi ditmar shuliz ependi bu filimde, uyghurlar mesilisi toghrisida etrapliq we nuqtiliq toxtalghan.

"Az sanliq milletler xitay köchmenlirining éghir tehditige yoluqmaqta, tibetlikler emes, belki xitayning gherbiy shimalidiki musulman millet bolghan uyghurlar bu zulumni téximu chungqur hés qilmaqta" dep sözini bashlighan ditmar shuliz ependi, xitay istatistikisidiki 8 milyon 300 ming nopusluq uyghur musulmanlirining pikir erkinliki, sayahet erkinliki we étiqat erkinlikining éghir cheklimige uchrap kelgenlikini tekitlesh bilen birge, ürümchide yüz bergen qanliq qirghinchiliq üstide alahide toxtalghan.

Uyghurlarning hayatliq heqliri tartip élinmaqta
"Xitay saqchiliri ürümchidiki bir öyge jem bolghan 15 neper uyghurni jihadchilar, dep qarap, ularning besh nepirini neq meydanda étip tashlidi. Xitay hökümitining melumatigha asaslanghanda, bu yil kirgendin buyan xitay terep 82 neper uyghur térroristlirini qolgha alghan. Ular olimpikke buzghunchiliq qilishni pilanlighan dep eyiblendi" dep sözini dawam qilghan ditmar shuliz ependi, 11 - Séntebir weqesining, uyghurlarning basturulushi üchün bir purset yaritip bergenlikini, xitay hökümitining uyghurdin ibaret bu tehdittin qutulush üchün qanliq wastilerge murajiet qiliwatqanliqini eskertken.

Ditmar shuliz ependi yene, xitaydiki pen - Téxnika, iqtisad we ish pursetlirining omumi nopusning %92 ini teshkil qilidighan xitaylarning qoligha merkezleshkenlikini, az sanliq milletlerning hayatliq heqlirining tamamen tartip élinghanliqini otturigha qoyghan.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/insan-heqliri-altun-medali-07172008045840.html/story_main?encoding=latin