Xelqimizning Söyümlük Oghli Abdughéni Memtimin
Korash Atahan
Abdugheni Memtimin, bu bir addiyla isim, bu isim Ghéni Batur, Zeydin Yüsüp, Abduhélil Abdumejit, Küresh, Shiréli dégen isimlargha ohshashla kishige shunche tonush we yilliq tuyilidu.Abdugheni Memtimin 1964-yili Qeshqerde tughulghan. U özining bir qisim tengtushlirigha ohshashla aliy mektepni püttürüp, köngüldikidek xizmet ornigha érishken we wapadar bir qiz belen öylengen. U bashqa bir qisim tengtushlirigha oxshashla shehsiyetke bérilip, atalmish „bexit“ke chömülip yashashqa heqliq idi. Bashqilar üchün héchkishi kayimighandekla uningghimu héch kishi kayimayti, kayiyalmayti. Emma etrapidiki riyalliq yeni bas-panahsiz qalghan Sherqiy Türkistanliqlar we chiqish yoli tapalmywatqan Uygur perzentliri, zorawanliq we talan-taraj ichide qalghan Sherqiy Türkistan uni menggülik jazalanmasliq üchün jazalinish, mengülik ölmeslik üchün olüshtin ebaret jessur milletler we batur kishilerge Alla teripidin nesip qilinghan tewekkülchiliq yoligha, menggü qul bolmasliq yoligha bashlidi.
Abdugheni „méni chaqmighan yilan ming yashisun!“ dep numussizlarche yashashni rawa körmidi. U xuddi Xitay hökümiti Qeshqer welayetlik ottura xelq sot mehkimisining 2002-yilliq 199-nomurluq jinayi ishlar hökümnamiside éytilghandek, 1996-yildin 2001-yilghiche Xitay hökümitining wetinimizde yürgüziwatqan erqiy yoqutush jinayetlirige ayit „ Sherqiy Türkistanda kishlik hoquq éghir depsende qilinmaqta“, „ Peyziwat nahieside bir oqutquchi deniy paaliyet belen shughullanghanliqi üchün xizmettin haydaldi üch neper qanat astigha alghuchi memuru jehettin jazalandi“, „ Qeshqer sheherlik partikumning sékritari Zhang jenning muqimliqni saqlap bölgünchilikke qarshi turush heqqidiki dokilati“, „Qeshqer welayetlik memuri mehkimining walisi Kamil Abdullaning Idiologiye sahiesidiki milliy bölgünchilikke qarshi turush heqqidiki dokilati“, „ kona sheher nahiesidiki bir oqutquchi dingha etiqat qilghanliqi üchün xizmettin haydaldi“, „ Qeshqer sheher qoghan yézisida qurban héyt namaz küni oqutquchilar kommunestarning bayriqini chiqirish üchün yighiwélindi“, „ Xitay hökümiti qeshqer sheheride milliy musteqilliq heriketchillirini tazilash herkiti élip bardi“, „ Poskam nahieside üch neper qonchaq yeza kadiri palta belen chepip tashlandi“, „2002-yili 6-ayda bir oqutquchi tuqqan yoqlap cheteldin qaytqanda Xitay saqchiliri teripidin Artushta qolgha élindi“, „Idiologiye shiesidiki milliy bölgünhike qarshi turush herkitide zor bir türküm kitablar yighiwélindi we köydüriwetildi“, „dölet biheterlik edarisining 20 neper kadiri Ottura Asiyagha sayahet belen chiqti“, „2002-yili 3-ayning 3-küni Wang lequan belen Ju Shingtaoning Sherqiy Türkistanning muqimliqini qoghdash munasiweti belen telefon we telewezorda sözligen sözi“, „Qeshqer welayitide yürgiziliwatqan milliy bolgünchilikke qarshi turush herkitige ayit birqanche weqe heqqide omumi mulahize“, „Hoten Ayridurmini kengéytip qurush toghrisida“, „Sherqiy Türkistanning jenubigha seper“ dégen namlarda hewer, tepsiliy hewer, ziyaret haterisi we obzorchi maqalilarni yézip, bezilirini Xitaychigha terjime qilip, Sherqiy Türkistan informatsion merkizige yollap bergenliki we Sherqiy Türkistan Informatsion merkizining teshkili aparat siximisini Xenzuhigha terjime qilip bergenliki we Sherqiy Türkistan Informatsion merkizining Xitayche sehipisining mesuliliq wezipisini üstige alghanliqi, mehpiy eza tereqiy qildurghanliqi, xizmitini tashlap Sherqiy Türkistan informatsion merkizining resmi xizmetchisi bolghanliqi, Sherqiy Türkistan informatsion merkizini, komputerde Uygurche, Xitayche yéziqlarni arashturalaydighan (bir terep qilalaydighan) séstima belen temilligenliki, axbaratchi terbiylep yetishtürish qtarliq bir qatar paaliyetler belen shughullanghanliqi üchün, qilmishidin döletni parchilash, dölet mehpiyiti we axbaratini chégira siritigha qanunsiz yollap bérish jinayiti shekillinidu dep qarilip, 2003-yili 6-ayning 24- küni resmiy ochuq sot echilip, 2002-yili 7-aydin 2011-yili 7-ayghiche bolghan 9 yilliq qamaq jazasigha höküm qilinip, 3 yilliq siyasi hoquqidin mehrum qilindi. ( hökümning mudditi we harakteri qehriman ana Rabiye hanimning beshigha kelgen külpetlerni eslitidu).
Bu maqalining muellipi, bu eserning obiyekti bolghan xelqimizning tili belen éytqanda „Itning beshigha ursa mingi tökülidighan“ Sherqiy Türkistanda „Uygur“dégen namni qollinishtinmu qorqidighan, Xitaygha anglatmay pichirlap sözleshni „Inqilab“ dep chüshinidighan ziyalilar qoshunimizgha yeni weten ichi we siritidiki teshkilatlirimizda rehbiri wezipilerni üstige alghan, weten millet dawasigha paydisiz bolghan mujimel mesililerge chirmilip qalghan bezi shehislerge, milletni élim pen belen qudret tapquzush arqiliq azat qilishni atalmish shuar qiliwalghan, emma bilimde melum derijige yetkendin kéyin, uni jan béqishning, pul tépishning wastisige aylandurup, zörür tépilghqanda xelqimizni yoqutewétish qurulushi üchün ishlitiwatqan bir qisim doktur, magestir we studentlergha yoqarqi bir abzasni yene bir qétim oqup béqishqa hawale qilidu.
Mexset, bilimde „ewliya“ derijisige yetken, „Astingdin qopiwalsam yangiqingni chéqiwetimen“ deydighan bu bir top hemshirilirimizge qandaqtur élim-pen dunyasidiki we siyaset élimidiki kishiler hazirghiche bilelmey qalghan bir sirni ashkarilash bolmastin, Ular qorqup birsinimu qilisha pétinalmaywatqan, bir adem béshidin 4-5 yilda ötken tepsilatlarni uqturush arqiliq, Ularni ulughwar ghayilerge tesir yetküzmigen asasta, bügünki dunyada atom bombisidinmu qudretlik quralgha aylinip qalghan insan heqliri we kishlik hoquqa ayit uchur we axbarat belen hoshnisidin, ziyaliliridin, siyasiyonliridin, milliy reqipliridin hör milletlerdek téliyi kelmigen bu bichare millitimiz üchün az tola xizmet qilip qoyushni ötünish.
Alahide eskertip qoyidighinimiz, Abdugheni yollighan axbaratlar asasida yézilghan doklatlarning xelqara teshkilatlarning 2003-, we 2004-yilliq yilliq, pesillik, ayliq doklatlirida tilgha élinip Xitay tajawuzchi hökümitige qaqshatquch zerbe bergenliki. ( bu heqte melumatqa érishmekni halisingiz Sherqiy Türkistan informatsion merkizi internit sehipisi, Xelqara Amnesti yilliq, pesilik, ayliq doklati, USA we BDTning Xitaydiki Insan heqliri mesiliside elan qilghan 2003 tin kéyinki raforlirini seyir eting.)Unutmang xelaradiki chong siyasiy weqeler ademni heyran qalduridighan derijidiki tebi-i pen keshpiyatliri, daghdughiliq pelesepiwi pikirler we milyon adem qirilip ketken urushlar arqiliq yüz bermeywatidu.
Iraqtiki, pelestindiki, chéchiniyidiki pütmes bayliq we zamaniwi tehnikilarning qarshi teripide turghan xelqlerning emiliyette biz bilen anche perqi yoq. Ularning weten millet dawasidiki quralliq mujadilisini bir terepke qayrip qoyghan teqdirdimu küchlük milletlerge qarshi turush jehette axbarattin qandaq paydiliniwatqanliqini tehlil qiling. (misal:Iraq türmiliridiki horlash heqqide élan qilinghan foto süretler......)
Axbaratchi bolung bolmang axbarat üchün eqliy yaki iqtisadiy jehettin az tola bir ish qilip qoyung. Bir esirge yeqin waqitta élip barghan musteqilliq herkitimizde axbaratqa yeterlik derijide ehmiyet berelmigenliktin ebaret ajizliqimiz bar.
Éghir yaki yenik tiptiki bir quralgha érishmikimiz tolimu qeyin emma bizning inqilawimiz üchün kerek boliwatqan nurghun axbaratlargha érishish nahayiti asan, emma yollash mesélisi wijdangha, numusqa, ehlaqqa bérip chétilidighan, her qandaq bir ziyali küchimeyla qilalaydighan bir ish. Emma muhimliqi 100% éniqliqqa ige bir ishenchlik axbarat harakteridiki materiyal, bir qetimliq quralliq inqilap yaki birqanche on qetimliq namayishtin ehmiyetlik bolup qélishi mümkin.
Xelqimizning söyümlik oghli Abdugheni Xitay türmiside hayat, Uni dunya bildi, U yollighan materiyallar arqiliq Qeshqer rayonidiki mezlum xelqimizning ah-zari dunya jamaetchilikige bildürildi. Bundaq pidakar oghlanlirimiz Sherqiy Türkistanning her bir sheheride birdin ikkigiche bolghan bolsa idi, yüriki siqilip turidighan dadillirimiz, horluqqa uchrap yashashqa mejbur boliwatqan Anillirimiz bizni baqqangha razi bolatti, Xitay hökümitimu bizni ichkiy jehettin bunche wehshiy basturup, siritqa yaman körsitelméyti.
Abdugheni türmidin qiqqanda 49 yashqa kiridu, uning beshigha xelqimiz teripidin keydürilgen shereplik taj, u chaghda tehimu yaltiraydu. Uning hayati balilirini jahandarchiliq seniti belen terbiyelep, shehsiy menpiet we qulluq rohiyitige chirmap qoyiwatqan ata anilargha, bundaq terbiyede ösüp, nemining xorluq, nemining numus, nemining hörlük nemining zulum ikenlikini bilmey, Xitaychini aghzigha nawat séliwalghandek sözlep yürgen bichare yashlirimizgha derslik bolup qélishini Alladin tileymiz.
22/ 06/ 2004 Gérmaniye, Frankfurt
Maqala:http://www.uygur.org/uchqun/arhip/sayilar/97/1/1.html din élindi.
