Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2011-11-13
2011-Yili 11-Ayning 12-Küni sherqiy türkistan wexpining uyushturushi bilen istanbulning zeytinburnu rayonluq hökümetning aq déngiz yighin zalida muhemmed imin bughraning tughulghanliqining 110-Yilliqini xatirilesh murasimi ötküzüldi.
Muhemmed imin bughraning tughulghanliqining 110 yilliqini xatirilesh murasimidin bir körünüsh. 2011-Yili 12-Noyabir, istanbul.
Murasimgha sherqiy türkistan wexpi, sherqiy türkistan maarip we hemkarliq jemiyiti sherqiy türkistan yashlar jemiyiti, sherqiy türkistan méhri-Shepqet we hemkarliq jemiyiti qatarliq ammiwi teshkilatning mesulliri we istanbulda yashawatqan uyghurlardin köp sanda kishi qatnashti.
Murasim quran kerim tilawet qilish we istiqlal marshi oqush bilen bashlandi. Murasimda türkiye ege uniwérsitét türk dunyasi tetqiqat institutining oqutquchisi proféssor doktor alimjan inayet échilish nutqi sözlidi. Murasimda yene muhemmed imin bughraning hayat ish izliri tonushturulghan höjjetlik filim körsitildi. Kéyin enqere uniwérsitét til edebiyat fakultétining oqutquchisi doktor erkin emet, «muhemmed imin bughraning hindistan we afghanistandiki paaliyetliri», dégen témida. Sulayman démiral uniwérsitéti til-Edebiyat fakultétining oqutquchisi doktor abdullah békir, «muhemmed imin bughraning rehberlik alahidiliki we ilim sewiyisi» dégen témida. Éli elioghli, «muhemmed imin bughraning türkiyidiki hayat-Paaliyiti» dégen témida. Proféssor doktor alimjan inayet, «muhemmed imin bughraning tarix chüshenchisi we tarix tetqiqati» dégen témida söz qildi.
Doktor abdullah békir, «muhemmed imin bughraning rehberlik alahidiliki we bilim sewiyisi» dégen témida söz qilip mundaq dédi: muhemmed imin bughra 1901-Yili sherqiy türkistanning xoten shehiride mötiwer bir ailide dunyagha keldi. 9 Yéshida bashlanghuch mektepni, 21 yéshida xoten we qaraqashtiki medrisilerde ilim tehsil qilip yüksek dini ilim bilen oqush püttürdi. Ereb we pars tilini puxta ögendi. 1922-Yildin 1933-Yilghiche bolghan ariliqta xoten we qaraqashta quran tepsiri we hedis ilimliri boyiche muderris bolup ders ögetti.
Yuqiri ilim, qabiliyiti we yéqimliq shexsiyiti bilen qisqa bir muddet ichide etrapta nam qazanghan muhemmed imin bughra sherqiy türkistan xelqining ataqliq hörmetke sazawer dini zatlirigha bérilidighan «hezritim» unwani bilen ataldi. Bügünki kündimu sherqiy türkistan xelqi merhumni «hezritim» dégen unwan bilen yad etmekte.
Muhemmed imin bughra yash chéghidin bashlapla, uyghurche, erebche, parsche shéirlar yézishqa bashlighan. Uning shéirlar toplimida erebche, parsche shéirlarni xéli uchritimiz. Buning bilen bille muhemmed imin bughra özini her pursette zamaniwi ilimler bilen yétishtürüshkimu tirishqan. Shu dewrlerde teshebbus qilinghan «maaripta yéngiliqqa köchüsh» herikitini qollap-Quwwetligen.
Muhemmed imin bughra qariqashta yash muderris we taliplarni teshkillep, zalim mustemlikichi chin hökümranlirining dehshetlik zulumi milliy tengsizlik we ézilishliridin uyghur xelqini qandaq qutuldurush yolida chare-Tedbir izlidi. Buning üchün u aldi bilen ishni öginish, tekshürüp tetqiq qilishtin bashlidi. Shu dewrdiki yétersiz we az imkaniyetlerdin paydilinishtin bashqa sodigerlerning chetellerdin élip kelgen gézitliridin paydilinip dunya weziyitidin xewerdar bolghan. Sherqiy türkistanning pütkül sheherlirini aylinip chiqqan muhemmed imin bughra, weziyetni közetkendin kéyin xitay zulumidin qutulush üchün sherqiy türkistanning u weziyitide qoralliq milliy inqilab qilishtin bashqa chare yoq, dégen chüshenchige kelgen. Shuning bilen 1930-Yilinining axirlirida «milliy inqilab komitéti» teshkilati quruldi. Bughra qomandanliqida 1932-Yili 2-Ayning 20-Küni qaraqashta bashlanghan milliy azadliq inqilabi netijiside, 1934-Yili 7-Ayghiche qeder gherbte, yéngisardin tartip sherqte, bolghan jaylar xitay mustemlikichilerdin azad qilindi we pütün sherqiy türkistan yéyilghan milliy azadliq inqilabigha maddiy we meniwi jehette muhim yardemler qilindi. Bu tarixtin muhemmed imin xoten mujahidliri bash qomandani bolup «emir hezritim» dégen unwani bilen chetelde bolsa «xoten emiri» dep tonuldi. 1934-Yilining axirida militarist ma xusenning hujumliridin qutulup hindistangha hijret qildi.
Biz bu murasim heqqide toluq melumatqa ige bolush üchün murasimni uyushturghan sherqiy türkistan wexpining bashliqi ilghar aliptékin bilen söhbet élip barduq.
Murasim quran kerim tilawet qilish we istiqlal marshi oqush bilen bashlandi. Murasimda türkiye ege uniwérsitét türk dunyasi tetqiqat institutining oqutquchisi proféssor doktor alimjan inayet échilish nutqi sözlidi. Murasimda yene muhemmed imin bughraning hayat ish izliri tonushturulghan höjjetlik filim körsitildi. Kéyin enqere uniwérsitét til edebiyat fakultétining oqutquchisi doktor erkin emet, «muhemmed imin bughraning hindistan we afghanistandiki paaliyetliri», dégen témida. Sulayman démiral uniwérsitéti til-Edebiyat fakultétining oqutquchisi doktor abdullah békir, «muhemmed imin bughraning rehberlik alahidiliki we ilim sewiyisi» dégen témida. Éli elioghli, «muhemmed imin bughraning türkiyidiki hayat-Paaliyiti» dégen témida. Proféssor doktor alimjan inayet, «muhemmed imin bughraning tarix chüshenchisi we tarix tetqiqati» dégen témida söz qildi.
Alimjan inayet muhemmed imin bughraning tughulghanliqining 110 yilliqini xatirilesh murasimida échilish nutqi sözlidi. 2011-Yili 12-Noyabir, istanbul.
Doktor abdullah békir, «muhemmed imin bughraning rehberlik alahidiliki we bilim sewiyisi» dégen témida söz qilip mundaq dédi: muhemmed imin bughra 1901-Yili sherqiy türkistanning xoten shehiride mötiwer bir ailide dunyagha keldi. 9 Yéshida bashlanghuch mektepni, 21 yéshida xoten we qaraqashtiki medrisilerde ilim tehsil qilip yüksek dini ilim bilen oqush püttürdi. Ereb we pars tilini puxta ögendi. 1922-Yildin 1933-Yilghiche bolghan ariliqta xoten we qaraqashta quran tepsiri we hedis ilimliri boyiche muderris bolup ders ögetti.
Yuqiri ilim, qabiliyiti we yéqimliq shexsiyiti bilen qisqa bir muddet ichide etrapta nam qazanghan muhemmed imin bughra sherqiy türkistan xelqining ataqliq hörmetke sazawer dini zatlirigha bérilidighan «hezritim» unwani bilen ataldi. Bügünki kündimu sherqiy türkistan xelqi merhumni «hezritim» dégen unwan bilen yad etmekte.
Muhemmed imin bughra yash chéghidin bashlapla, uyghurche, erebche, parsche shéirlar yézishqa bashlighan. Uning shéirlar toplimida erebche, parsche shéirlarni xéli uchritimiz. Buning bilen bille muhemmed imin bughra özini her pursette zamaniwi ilimler bilen yétishtürüshkimu tirishqan. Shu dewrlerde teshebbus qilinghan «maaripta yéngiliqqa köchüsh» herikitini qollap-Quwwetligen.
Muhemmed imin bughra qariqashta yash muderris we taliplarni teshkillep, zalim mustemlikichi chin hökümranlirining dehshetlik zulumi milliy tengsizlik we ézilishliridin uyghur xelqini qandaq qutuldurush yolida chare-Tedbir izlidi. Buning üchün u aldi bilen ishni öginish, tekshürüp tetqiq qilishtin bashlidi. Shu dewrdiki yétersiz we az imkaniyetlerdin paydilinishtin bashqa sodigerlerning chetellerdin élip kelgen gézitliridin paydilinip dunya weziyitidin xewerdar bolghan. Sherqiy türkistanning pütkül sheherlirini aylinip chiqqan muhemmed imin bughra, weziyetni közetkendin kéyin xitay zulumidin qutulush üchün sherqiy türkistanning u weziyitide qoralliq milliy inqilab qilishtin bashqa chare yoq, dégen chüshenchige kelgen. Shuning bilen 1930-Yilinining axirlirida «milliy inqilab komitéti» teshkilati quruldi. Bughra qomandanliqida 1932-Yili 2-Ayning 20-Küni qaraqashta bashlanghan milliy azadliq inqilabi netijiside, 1934-Yili 7-Ayghiche qeder gherbte, yéngisardin tartip sherqte, bolghan jaylar xitay mustemlikichilerdin azad qilindi we pütün sherqiy türkistan yéyilghan milliy azadliq inqilabigha maddiy we meniwi jehette muhim yardemler qilindi. Bu tarixtin muhemmed imin xoten mujahidliri bash qomandani bolup «emir hezritim» dégen unwani bilen chetelde bolsa «xoten emiri» dep tonuldi. 1934-Yilining axirida militarist ma xusenning hujumliridin qutulup hindistangha hijret qildi.
Biz bu murasim heqqide toluq melumatqa ige bolush üchün murasimni uyushturghan sherqiy türkistan wexpining bashliqi ilghar aliptékin bilen söhbet élip barduq.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/muhemmet-imin-11142011114210.html/story_main?encoding=latin
