Aqsuda Namayish
(Ismini atashni xalimighan bir uyghur yigitining wetendin Bergen xewirini oz eyni sizlerge sundum.Oqup paydilnayghaysizler.Hormet bilen: Abdureshid Haji kerimi)
Essalamu-eleykum2007-yili 7-yaning 10-kini aqsu shehride keng kulemlik namayish partilidi. Namayishning kilip chiqishning sewebi. Tuwendiki bir qanche turge bolon'gen .1. Hukumetning xeliqqe kundin kun'ge sélwatqan alwang yasaqning kop bolshi2-ishsiz yashlarning kundin kun'ge kupyishi3-qanunsiz uy chéqish we yerlik xeliqning uylirini kuchmen xitaylarning shirketlirining igelliwilshi4-yashlarning kundin kun'ge exlaq jehette buzulishi hukumetning jinayi qilmishqa kongol bolmesligi5-hukumetning qizlarni ichkirige qanunsiz yutkishi we mejborlishi6- namayish yuz birshing eng nigiz bolghan seweb bir kuchman xitayning qanunsiz halda yerlik hukumet bilen birliship eslide her qandaq tut kucha ighzida bar bolghan kamiradin bolek ademler diqqat qilmaydighan yul buleklirge we sheher ichdiki diqqet qilmaydighan rayonlirigha we aqsu shehridin bashqa nahiylerge baridighan yullargha hem yiza qishlaqlargha mexpi kamira biktish sewebidin kilip chiqqan.2007-yilining bashliri aqsu shehrining kuchilirida we nahiye yiza qishlaq yullirda tuyuqsiz kamira peyda bolop qaldi.
Xeliq deslepte unche kup diqqet qilmighan bolop emma kéyin mashnisi bar shuporlarning we taksi shoporlarning mashna béji we yul polini tulgili barghanda mashnisning hukumet biktken sur et 40 din éship kitip sur et ulchiguch kamiragha chushup qalghanliqi hemde bir qitim kamiragha chushse 200 yuen matéryal heqqi 70 yuen terbiylinsh heqqi 100 yuendin artoq bolop tulimise uning jérmanisning alahide ighirliqni eskertken. Hemde jérimana tolimigen bir qisim ademlerni kuchmen xitay shirkiti sotqa tartqan. Bu ishlar kundin kun'ge kuchiyip 5-ayning axirigha kelgen xeliq narazi bolop bir qisim kishiler mashnsni sétshqa mejbor bolghan. Hettaki mashniliri jérmanige chéqishmighan.
Hemde taksi shuporliri taksi ijarige alghan shirketke birip mashnaningni al polimizni qaytorop ber dégen telepni qoyghan. Bu qanunsiz kamira urnitish sewebii mashna -élim -sitim bazirighimo ighir xewip élip kélip keng xeliq ammisning iqtisadi ziyan'gha uchirighan.( hettaki bir qisim ademler 3,000 ming yuendin 80,000 ming yuangiche jérimana kelgenliki xewer qilinmaqta)burunmu taksi shuporliri bir neche qitim hukumetning mashna béjni usturush, yol heqqini usturush, jérimanni usturush binzin bahasni usturush qatarliq bir qanche silqtin narazi bolghan xeliq ammisi bir neche qitim namayish teshkilleshke urun'ghan bolsimo ishpiyunlarning dep quyush sewebidin namayshi teshkiliguchler saqchilar terpidin tehditke uchirighan we mashnisni bir qanche kunlep solap qoyghan.
Emma bu qitim namayish intayin ghelbilik bashlan'ghan.Burun bir qisim ahaliler xeliq hukumet aldida uyini qanunsiz chéqish qatarliq ishlarda erz qilghan bolsimo adem sanéning az bolshi we namayishchi ammining qatnishishi salmighi az bolshii bilen namayish -ünümi -anche yaxshi bolmighan. . Emma bu qitimqi namayish bekla ghelbilik bolghan.2007-yili 6-ayning axiri 7-ayning bashliri bir qisim shuporlar we taksi shoporliri hukumetke eriz sunup qanunsiz ornatqan kamirani élwitishi yaki ornatmaqchi bolsa aldi bilen xeliqqe keng teshwiq qilip ornitishni we jérmanini kechurum qilishni iltimas qilghan bolsimo emma hukumet wekillerning aghzigha imzek silip ularni aldighan.
2007-yili-7-ayning 10- kuni etgen saat 9:00etrapida 200din artuq taksi shupirliri aqsu sheherlik hukumet binasi aldida yighlip jim ulturghan. Hemde hukumetning bu qanunsiz ornitilghan kamiragha jawab bérshni telep qilghan. Emma hukumet rehberliri namayishchilar -aldigha chéqqili unimighan. Hemde saqchilarni ewetip namayishchilarni qoghlighan. Namayishchilar sheherlik hukumet binasdin qéchip aqsu wilayetlik merkizi kocha bolghan tut kucha ighizi yeni esri binasi we tilgirap binasi aldidiki yolda turwalghan hem yoldin utken ammni bu namayishqa ishtirak qilishni utun'gen. Bir qisim wijdanliq xizmetchiler, sudigerler, yash balilar we ishsiz ammilar bu namayishqa aktip ishtirak qilip saat 12:00 bolghanda namayishchilar saani 1000 din iship ketken. Saqchilar ularni yene qoghlighan emma namayishchilar aqsu shehirning adem kup mangdighan yul ighizda turup adem toplighan hem bashqilarni ishtrak qilishqa teklip qilghan.Saqchilar saat 1:00 etrapida namayishchilarning wekil ewetishni sorighan.
Namayishchilar wekil ewetken emma saqchilar wekillerge tehdit silip biz telipinglarni urundaymiz emma 3 qitimdin kup chushken mashna eng -az digendimo 3 qitimliq yeni 600 yuen polni we 170 yuen matéryal we teshwiqat polni tuleydu dep tekitligen.emma namayishchilar bu pikirge qushulmighan. Saqchilar namayishchilarni tenqid qilip tillighan we tehdit salghan.
Namayishchilar ulargha biz sen bilen urushmaymiz peqet telpmizni hukumetke anglitmiz dégen. Shuning bilen birge namayishchilar saqchilargha ependim sizning tumur tawaq mashiningiz bolghni bilen biz ishlep tipip yeymiz dep ret qilghan. Saat 3:00 bolghanda namayishchilar qoshoni 3000 din iship ketken. Saqchilar namayishchilarni qorqutmaqchi bolop bir qisimlirni tutmaqchi bolghanda namayishchilar tutsang hemmizni teng tut. Biz bu jandin tuyduq. Bizde pol polsa tamaq yeymiz, kiyim kiymiz, balilirimizni baqmiz, uyde ulturalaymiz eger pol bolmisa birmu ish qilalaymiz. Yaki sizning meqsidingiz bizni mushundaq jérimana arqiliq mejborlap bizni namrat qilip hilmo namrat qilip boldingiz ughurluq , bolangchiliq yolgha mejbor qilmaqchi andin biz pul yoq oghurluq qilsaq bizni tirorchigha chiqarmaqchi shundaqmu digen sualni qoyghan , saqchi bashliqi nime qilarini bilelmey qalghan.
Hemde qanliq weqening aldni ilish uchun namayishchilarni qoghdap mangghan . Namayishchilar öz kuchni kurstip quyush uchun , ( esli namayishchilarning biri bishi ,'asqsu shehri dolan baghchisin tartip taki aqsu wilayetlik tenterbiye mektipgiche bolghan chong merkiz yolda liq adem bar idi) her qaysi terepke mangghan. Bir top namayishchilar jin chiao talla bazirigha yene bir topliri esri maydanigha yene bir topliri piyada kuchilirigha yene bir topliri wangsan kuchisi tereplerge mangghan. Ehwalning chataqliqni bilgen saqchilar bashta tehdit salghan saqchilar biz telipinglarni urundayli digen. Andin bir qisim yashan'ghan qiri saqchilarni ishqa salghan. Qiri saqchilar balilargha undaq aldiraqsanliq qilmanglar hilim korsiler undaq qilmay gipimizge kiringlar hili herbiyler kilidu. Biz heqni bilsler silni aldigha chiqirp quyup uzi qachidu digen .emma balilar ret qilghan.axiri qiri saqchilar yalworghan. Utun'gen, namayishchilar boton aqsu shehiri buyche yighilip her qaysi yul buleklirini we wilayetlik di wi ishxanisning aldigha kilip walining chiqip chushenche birishni telep qilghan. Emma wali yighin zalida qaldi shu yerge barayli dep qiri saqchilar yalworghan. Shuning bilen yashilar qirlaning pikirni ilip yighin zaligha barghan( yeni aqsu sheherlik edebiyat sen-et merkizi)yighin zalida xitaylar sehnige ustel. Minral su, mikrafon qatarliq nersilerni teqilep xuddi wali kildighandek tuyghugha ekelgen namayishchilar walini saqlighan emma bir saatkiche wali kelmigen namayshichilar zaldin chéqip ketkemchi bolghan saqchilar bir heywe bir yalworosh bilen xelqqe azraq texir qilish iytqan axiri senige saqchi idarsning bashliqi, qatnash idarsning bashliqi, we kamira urnatqan shirketning kuchmen xitay bashliqi chiqqan.
Kamira quyghan shirketning bashiliq uzni aqlash uchun chiqqanda namayishchilar sen chushup ket. Biz sini tunmaymiz dégen shuarlar jaranglighan. Axiri saqchi idarsning bashliqi we qatnash idarsning bashlqi suzge chiqqan we uzining xata qilghanliqini. Kamiragha chushup qalghan mashnilar yeni 5- aydin bashlap chushken jérmana toligen mashnilarning jérimana polni qaytorop biridighanliqi , hemde 7-ayning10-kundin bashlap 10-ayning 10-kunigiche hich qandaq mashnidin sur'ettin éship kitish jérmansi almaydighanliqi hemde 10-ayghiche sur'et tizlik teshwiqatni aqsu shehridin yiza qishlaqlarghiche teshwiq qildighanliqi tughirsida wede bergen.
Xeliq ammisi uning suzini alqishlighan. Hemde xeliq ammisi uningdin awu kuchmen xitay shirkiti qorghan kamirani ilwitish telipnii qoyghanda u ret qilghan. Oylishmiz dégen. Hem xeliq ammisi saqchi bashliqdin sizler kommuna dewirde we bizning -öy -waranlirimiz yol qorulushqa tughra kilip qalsa yer hukumetning dep mejbori alsiler? Ejiba mawu xitaygha undaq diyelmemsiler!- dégenhemde u xitayning yerlik hukumet bilen birliship qanunsiz jérimana ilip xeliq ammisning iqtisadi we ruhi ziyni tughirsida hichnime démgen. 2007-yili-7-ayning 13- kuni tilwozor we radiyoda uzning xata qilghanliqini ilan qilghan. Bezen kucha xewerlirde bir qisim jérmana polni qaytorop bergen xewerlermu bayan qilin'ghan.
Emma ta hazirgha qeder sur'et ulchesh eswabi toghirsida hichqandaq melomat we teshwiqat qilmighan.Ishenchilik melomatqa qarighanda u kuchmen xitay aqsu wilayetlik qatnash idarsige 4,5 milyon meblegh silip kamira ornatqan. Shuning bilen qatnash saqchi idarsi 3 yilliq pul yighish huquqni shu xitaygha bergen. U kuchmen xitay shirkiti hukumetning qollishi bilen sheher ichbdiki 40 lik sur'ettin 32 lik suretke chushurup xeliqtin köp pul yighiwalghan iken. Hettaki bir ay ichde 2 milyon yuendin -artuq pul yighqanliqi bir qisim qatnash saqchiliri terpidin ilgiri surulmekte..
