Uyghuren

Die Uyghuren (auch: Uyghuren, Uighuren etc.; Eigenbezeichnung: Uyghur; ) sind das größte Turkvolk im Uyghuristan (Uigurischen Autonomen Gebiet ) auch Ostturkestan genannt.Die Uiguren gehören zu den älteren Turkvölkern über 10,000,000. In chinesischen Chroniken erscheinen die Uiguren unter verschiedenen Namen. Am bekanntesten sind: Huihe, Huihu, Weiwu und Chunwei. Die Gesellschaft für bedrohte Völker hat die Uiguren in die Liste der bedrohten Völker aufgenommen.

Namensbedeutung Erste Stammesnamen der späteren Uiguren wurden schon bei den Xiongnu erwähnt, als diese Ost-Turkestan und Gansu unterwarfen.Die Uiguren sind ursprünglich westtürkischer Herkunft. Sie zählten zu den ogurischen Stämmen. Der Volksname setzt sich aus dem alttürkischen Wörtern uy = folgen, gehorsam und ghur zusammen. Es ist also eine Verballhornung des Namens Uy(o)ghur ? Uy-Ogur ? gehorsamer, folgsamer Ogure.Eine andere Bedeutung des Namens könnte sich auch von der Tatsache ableiten, dass die Uiguren als erstes Turkvolk Städte errichteten und bedeutenden Handel trieben.(türkisch: uygar)Nach anderer Meinung leitet sich das türkische Wort "uygar" vom Volksnamen "Uyghur" ab.
Verbreitung Die Muttersprache der Uiguren ist die Uyghurische Sprache. Nach der Volkszählung im Jahre 1990 leben in der Volksrepublik China 7.214.431 Uiguren, davon 99,73% im Uigurischen Autonomen Gebiet Xinjiang. Weitere 5.739 leben in Hunan, 2.021 in Beijing (Peking).

Im Jahre 1990 dienten 4.756 Uiguren in der Volksbefreiungsarmee als Soldaten und Offiziere.Etwa 300.000 Uiguren (so genannte Ili-Türken) leben in Kasachstan. Kleinere Minderheiten gibt es in der Mongolei, in der Türkei, in Afghanistan und weiteren Teilen Zentralasiens.Größere Gruppen leben auch in Deutschland, Pakistan, Indonesien, Australien, Taiwan und Saudi-Arabien.
Religion Die Mehrheit der Uiguren gehört dem sunnitischen Islam an.
Geschichte Bereits um 300 wurden vereinzelte Stämme der Xiongnu erwähnt, die später mit anderen mongolischen und tungusischen Völkerschaften zum neuen Stamm der Uiguren zusammenwuchsen.
AufstiegHerausgebildet hat sich das eigentliche Uiguren-Volk erst seit dem 4./5. Jahrhundert aus der Verschmelzung früherer turko-mongolischer Gruppen: Die Huihe (?? huíhé) und die Tie'le-Gemeinschaft werden unter anderem genannt. Die Uiguren waren ursprünglich im Orchon- und Selengatal ansässig. Dort hatten sie die Sekiz-Oghusen im Osten und die Dokuz-Oghusen im Norden und Nordwesten zu Nachbarn.Erster geschichtlich belegter Herrscher war Ay Uzhru (reg. 487-508), der den Staat Uyghuristan begründete. Er stand dem Yaghlaqar-Klan vor, der die Oberherrschaft über die neun übrigen Klans ausübte und mit dem alten Xiongnu-Klan Aschina eng verwandt war.Zeitgenössische chinesische Quellen bezeichnen die Uiguren auch als Jiuxing, als Neun Stämme. Dieses ist wahrscheinlich als eine Übernahme des ehemaligen Stammesnamens der 9 Oghusen anzusehen. Die muslimischen Geschichtsschreiber jener Zeit fassten die Uiguren stets unter der Sammelbezeichnung 9 Oghusen zusammen.In der Regierungszeit des Begchi (reg. 537-41) fielen 541 auch die Uiguren unter die Herrschaft der Rouran. Der Göktürken-Herrscher Bumin/Tuman schloss die Uiguren 546/50 gewaltsam an sein entstehendes Großreich an.

Das Großreich der UigurenIm Jahre 605 wurde das Reich der Orchon-Uiguren gegründet, als sich Shigan-Sygin formal von den Göktürken unabhängig machte.681 wurde ihr Herrscher Toghuchi von den Göktürken unterworfen und die Orchon-Uiguren kehrten in den Reichsverband zurück.Unter Iltimis Kutluq Bilge-Kül erhoben sich 744-45 die Uiguren gegen den herrschenden Turkut-Stamm der Göktürken. Dabei arbeiteten die Uiguren zunächst im Bündnis mit den späteren Karluken (diese galten zu jener Zeit den Uiguren zugehörig und waren teilweise mit ihnen im Verband der On-Oq eingegliedert), Basmilen, Türgesch und Otuz-Oghusen und führten einen blutigen Umsturz herbei. Er beseitigte den letzten Herrscher des Göktürken-Reiches, Bomei Khagan. , 8./9. Jh.]], 8./9. Jh.]]So entstand ein Großreich in der heutigen Mongolei (745-840). Dabei übten die Uiguren eine Art Oberherrschaft über benachbarte und engverwandte Gruppen wie Basmilen, Karluken, Türgesch, Sekiz-Oghusen, Dokuz-Tataren, Kitan und Kirgisen aus. Man verzeichnete Ackerbau und einige Städte bis hinein nach Tannu-Tuwa. Schließlich herrschten die Uiguren über neun Stämme, die sowohl den West- als auch den Osttürken angehörten. Als erstes Zentrum ihrer Macht hatten die Uiguren Char balgas (auch Kara Balgasun oder Karabalgasun) zur Hauptstadt.Die eigentlichen Uiguren wurden von den folgenden Stämmen gebildet, von denen größtenteils auch die chinesischen Bezeichnungen bekannt sind:* Uange* Uturqar ? Hu-tu-ko * Kürebir ? Hu oder Kiu-lo-vo * Bagas?g?r ? Mo-ko-si-ki* Elbirçek oder Albyrçak? ? A-vu-chö Yagmar ? Hu-vu-su oder Yo-vu-ku * Ayvarir ? Hu-ye-vu (verschiedene Oghusen-Emire)* Bayegu, Pugu oder Buku ? P'u-kuHun ? Qun * Bay?rku ? Pa-ye-ku* Tongra ? T'ung-h* S?qar ? Sse-kie* Po-si oder Si? ? K'i-pi oder A-pu-sse* Ediz ? K-vu-ku oder A-tiBereits unter den Söhnen Iltemis (Bilge-Kül [reg. 747-59] und Tengri [reg. 759-79]) wurde das Reich alten Traditionen entsprechend geteilt. Die Hauptstadt der Osthälfte war das mongolische Char balgas, das sich am Ostufer des Orchon befand. Dessen Ruinen sind zwischenzeitlich ausgegraben und durch eine zwölf Meter hohe Festungsmauer berühmt geworden. Dort lebten damals bis zu 100 000 Menschen. Als Hauptstadt des Westreiches galt Tofar.Vor allem unter Bilge-Kül erreichte das junge Uigurenreich seine größte Macht. Dessen Söldnerdienste für China und die übrige chinafreundliche Politik des Uigurenreiches führten dazu, dass Tengri 762 nach China kam und dort, mit dem Großteil des Adels, zum Manichäismus übertrat. Aber auch die Assyrische_Kirche und der Buddhismus breiteten sich im Reich aus. Dadurch wurde es den Uiguren ermöglicht, den Handel mit dem christlichen Morgenland auszubauen. Sie übernahmen nun die syrisch-aramäische Schrift und bildeten in der Folgezeit ein bedeutendes Schrifttum aus, wie zum Beispiel das Werk Kutadgu Bilik des Yusuf Has Haaib, das in den Jahren 1069 bis 1070 entstand.Mit der Übernahme des Christentums wurde das Uigurenreich zu einem Zufluchtsort der christlichen Soghder, die rasch zu Einfluss am Hofe gelangten und vor allem die Außenpolitik beherrschten. Dort versuchten sie, die Politik von China ab- und den christlichen Staaten zu zuwenden. Der Handel und die Religion wurde bei den Uiguren gepflegt, das Kriegshandwerk jedoch nicht: Als treue Christen war ihnen dieses ja von der Religion verboten worden.Eine Besonderheit des uigurischen Staates war, dass der Khagan und dessen Stellvertreter, der Shad oder Schad (türkisch: ?ad), dem staatstragenden Volk der Soghder entstammten. Dadurch wirkte das Uigurenreich nicht so diktatorisch wie all seine Vorgängerreiche.Doch Teile des Adels waren mit der Politik der Soghder nicht einverstanden. So kam es unter der Führung des Tun Baga Tarkhan zum Aufstand des Adels und Tarkhan ordnete die Ermordung (779) seines Vetters Tengri Khagan an, als dieser sich weigerte, die Soghder zu entmachten. Tarkhan nahm nun den Titel Alp-Kutluq Bilge an. Alp-Kutluq richtete seine Politik wieder nach China aus und ließ zahlreiche Christen ermorden.

Niedergang des Großreiches788 wurde Alp-Kutluq von China nicht mehr als Jüngerer Brüder ? Söldner, sondern als Halb/Schwiegersohn ? enger Freund bezeichnet.Nach dem Tode Alp-Kutluqs (789) verloren die Uiguren vorübergehend an politischem Einfluss. Nachfolger wurde nun Külüg-Bilge (reg. 789/90) und bereits 790 wurde der minderjährige Bruder Kutluq-Bilge (790/95) zum Herrscher ausgerufen. Doch lag die wahre Macht bei General Kutluq, der allerdings als erfolglos galt: Sämtliche Feldzüge des Jahres 790 gingen für Kutluq verloren. Doch 795 starb Külüg-Bilge ohne einen Nachfolger zu hinterlassen. General Kutluq nahm nun den Namen Ay-Tengride Ülüg-Bulmis Alp-Kutluq Ulugh-Bilge (reg. 795-805) an und übernahm die Macht. (Bereits 791 konnte er die Schmach von 790 ausbügeln, indem er die Stadt Beschbalyk von den Tibetern erobern und ihren Außenposten vernichten konnte.)Ay-Tengride stellte die Macht des Uigurenreiches wieder her, wovon seine Nachfolger, Ay-Tengride Kut-Bulmis Külüg-Bilge (reg. 805-08) und Ay-Tengeride Kut-Bulmis Alp-Bilge (reg. 808-21), noch lange zehren konnten. Der Nachfolger des letzteren, Kün-Tengride Ülüg-Bulmis Alp-Küchlüg- Bilge (reg. 821-24) baute die guten chinesisch-uigurischen Beziehungen weiter aus, allerdings warfen die ständigen Einfälle uigurischer Horden in China dunkle Schatten auf diese Beziehungen. China war mit seinen Belohnungen für die Hilfsdienste der Uiguren nicht mehr so großzügig wie einst: Ay-Tengride Kut-Bulmis Alp-Bilge (reg. 824-32) musste sich mit der bescheidenen Erlaubnis, Pferdehandel treiben zu dürfen und mit ein paar Ballen Seide zufrieden geben.

Ende des StaatswesensSchließlich kam es zum blutigen Aufstand gegen die Herrscher-Dynastie und Alp-Bilge wurde 832 von seinen engsten Ministern ermordet.Nachfolger wurde nun Ay-Tengeride Kut-Bulmis, Alp-Külüg Bilge (reg. 832-39) galt als schwacher Herrscher, der zusehen musste, wie sein Minister Kürebir die Scha-t'o (eine Stammesföderation aus drei Stämmen) gegen ihn einsetzte. Alp-Külüg Bilge beging darauf hin Selbstmord.Ein strenger Winter und innenpolitischer Verrat schwächten 839/40 das Reich in der Mongolei, so dass es schließlich durch einen Angriff der Jenissej-Kirgisen zugrunde ging: 839 zog sich der uigurische General und Aufrührer Külüg Bagha zu den mit den Uiguren verfeindeten Kirgisen zurück. Die Kirgisen plagten die Uiguren schon seit 20 Jahren immer wieder mit Grenzverletzungen und bereits im Jahre 840 überfielen die 40 Stämme der Kirgisen mit 100.000 Kriegern die Städte Tofar, Char balgas und Ordu Balyk. Daraufhin entflammte ein blutiger Krieg zwischen beiden Völkern. Anführer der Kirgisen waren damals Uje Khan (gest. 847) und eben dieser Külüg Bagha. Im Verlaufe dieses Krieges wurde dann beispielsweise auch die Stadt Char balgas von den Kirgisen vollkommen zerstört.

Am Ende war das Uigurenreich vollständig zerschlagen, ihre Herrscher Kichik-Tegin (reg. 839-40) und Ughe-Tegin (reg. 840-46) wurden getötet und die Kirgisen traten deren Erbe an.Nach dem Niedergang ihres Reiches wurden die Uiguren durch die Kirgisen in alle Richtungen zerstreut. Das Gros der Uiguren gründete jedoch zwei kleinere Staaten im heutige Uyghuristan (856) und in der heutigen Provinz Gansu. Die Uiguren wurden nun endgültig sesshaft, vermischten sich mit ihren Nachbarn in einer Stadtkultur und lehnten eine Rückkehr in die mongolische Steppe ab. Der Uigurenstaat in Gansu wurde 1028-36 von den Tanguten übernommen. Der Uigurenstaat Uyghuristan im heutigen Xinjiang (Zentrum Beschbalyk, Turfan) wurde circa 1130 von den Kara_Kitai, 1209 von den Mongolen abhängig und ging im 14. Jahrhundert zugrunde. Trotzdem strahlte ihr kultureller Einfluss (ihre Schrift, Verwaltung und so weiter) bis zur heutigen Zeit auf die Nachbarn aus. Johannes de Piano Carpini berichtete im 13. Jh. über die Eroberung der Uighuren durch Dschingis Khan: ?Diese Menschen sind Christen von der Sekte der Nestorianer... Die Mongal übernahmen ihre Schrift, denn vorher hatten sie nicht geschrieben; nun aber nennen sie diese als die mongolische Schrift? (Johannes von Plano Carpini: Kunde von den Mongolen, übers. v. F. Schmiederer, Sigmaringen 1997, S. 62.) Etwa zur Mitte des 13. Jahrhundert setzte sich der Islam bei den Uiguren im heutigen Xinjiang durch (1252/5 Anklage und Hinrichtung des buddhistischen Herrschers Idiqut Salendi wegen nachgewiesener "Islamfeindlichkeit").

Literatur * Dru C. Gladney: Dislocating China: Muslims, Minorities and Other Sub-altern Subjects, 2004 ISBN 1850653240* Elcin Kürsat-Ahlers: Zur frühen Staatenbildung von Steppenvölkern - Über die Sozio- und Psychogenese der eurasischen Nomadenreiche am Beispiel der Hsiung-Nu und Göktürken mit einem Exkurs über die Skythen (Sozialwissenschaftliche Schriften Heft 28). Duncker & Humblot, Berlin 1994. 450 S.. ISBN 3-428-07761-X, ISSN 0935-4808.* S. Frederick Starr: Uyghuristan: China's Muslim Borderland, 2004 ISBN 0765613182* U.S. Congressional-Executive Commission on China: Ethnic Minorities in China: Tibetans and Uighurs, 2002 ISBN 0160687535

Weblinks • Zentralasienforschung• Uiguren (englisch)• Interessantes und Aktuelles aus Ostturkestan• Hintergrundbericht von Human Rights Watch zu Geschichte und aktueller Lage der Uiguren (pdf)• Die Uiguren-Nationalität (chinesische Regierungsseite auf Deutsch)• Weltweites Uigurisches Nachrichten Netz (uygur.org)• Uiguren (Gesellschaft für bedrohte Völker)

Brief History of the Uyghur

From the Eastern Turkestan Union, 6 March 1996

This document was reproduced by permission from the Eastern Turkestan Union in Europe. The addition of Pinyin spellings has been included for standardization. Uygur is also spelled : UIGHUR, UYGUR, UIGUR, UIGHUIR, UIGUIR, WEIWUER


Introduction

The Uighers are the native people of Eastern Turkestan, also known as Xinjiang or Xinjiang Uygur Autonomous Region. The latest Chinese census gives the present population of the Uyghers as 7.2 million 1. There are also 500,000 Uygurs in Western Turkestan mostly known as Kazakhistan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, Turkmenistan and Tajikistan 2. Almost 75,000 Uygurs have their homes in Pakistan, Afghanistan, Saudi Arabia, Turkey, Europe and the United States 3.
The Chinese sources indicate that the Uygurs are the direct descendants of the Huns 4.

The name Uygur is mentioned in the chronicles of the Han Dynasty (206 B.C.-220 A.D.), Wei Dynasty (265-289 A.D.), Tang Dynasty (618-906A.D.), and Sung Dynasty (906-960) 5 .
Ancient Greek, Iranian, and Chinese sources placed Uygurs with their tribes, and sub-tribes in the vast area between the west banks of the Yellow River in the east, Eastern Turkestan in the west, and in the Mongolian steppe in the northeast as early as 300 B.C. 6 .

Early History

After 210 B.C., the Uygurs played important roles in the Hun (220 B.C. - 386 A.D.), Tabgach (Toba) (386-554 A.D.), and Kok Turk (552-744 A.D.) empires which were established in Central Asia 6

In 670, 688, 692 A.D., the Uygurs, the Kok Turk and the Shato joined the Tibetan Armies in their military expeditions in capturing the Chinese invasion strongholds in north and northeast Central Asia. 8

After the fall of the Kok-Turk Empire in Central Asia, the Uygurs established their first true state in 744, with the city of Karabalgasun, on the banks of the Orkhun River, as its capital.
The founder of this Uygur state was Kutluk Bilge Kul Khagan (King or Ruler). In 747, he was succeeded by his son Moyunchur, a powerful leader who subdued other Turkic clans, consolidated the monarchy, and extended his rule in the north to Lake Baikal, in the east to Gansu and in the southwest to India. 9

It so happened that just as the Uygurs became united and strong, the Chinese Tang Dynasty under Hsuan-tsung (Xuanzong) (712-756 A.D.) was undergoing a sharp decline. In 751, a Chinese army was disastrously defeated at the battle of Talas River by the Arabs, Tibetans, and the Uygurs. In the same year, a Chinese invasion of the Nan-chao (Nanzhao) to the southeast was thwarted with appalling losses to the Chinese; and a Chinese force under An Lu Shan was defeated by the Khitan (Qidan) in the northeast. These disasters were but the prelude to a much more fearful catastrophe - the rebellion of the former trusted minister An Lu Shan which broke out in 755 A.D.

It was under these circumstances that the Uygurs were invited by Su-tsung (Suzong), the Hsuan-tsung's (Xuanzong) successor, to send armies to help the Chinese. In this event, the Uygur forces played a key role in the recapture of both Chang-An (Chang'an) and Lo-yang (Luoyang) in 757. The Uygurs did not hesitate to exploit the Tang Dynastic debt owed them, by acts of appalling pillage. The Chinese emperor agreed to pay 20,000 rolls of silk as a tribute annually to the Uygurs and granted the Uygur Khagan one of his daughters in marriage. 10 She was the first of three princesses of the Chinese imperial family to become a Uygur khatun (wife) in the period 744-840 A.D. 11

Moyunchur Khagan died in 759 and was succeeded by his son Bugu Khagan. During his reign, the Uygurs reached the apex of their power. They began with China, which engaged in forced trade of Uygur horses for Chinese silk - an exchange which was noted frequently in Chinese sources before 829.
In 762 Bugu Khagan sent to the Middle Kingdom where he helped the tang Dynasty in the final battles against the rebellion which had racked it for so long.

In 779, Bugu Khagan was killed by his first cousin and chief minister Baga Tarkan. Bugu Khagan's Sogdian allies and advisors had wanted him to take advantage of the death in 779 of Emperor Tai-tsung (Taizong) and the state mourning involved in it, to undertake an invasion of China. Bugu Khagan agreed to do this. His first cousin Baga Tarkan opposed the plan; and when he saw the tide turning against him, murdered Bugu Khagan and set himself on the throne. Baga Tarkan, believed at this stage China could have been conquered by the Uygurs. But he did not believe that Uygurs would be able to preserve their cultural identity if they once conquered China, a vast and populous country even then.

After the death of Baga Tarkan in 789 and specially after that of his successor, Kulug Bilge Khagan in 790, Uygur power and prestige declined.

In 795, the rule of the Uygur state passed to another clan. Under this new clan the Uygurs became more and more steeped in religion, which softened them and planted seeds of advanced culture which characterized the Uygurs of later ages.
The most important ruler of this clan was Kutluk Bilge Khagan, whose successful military exploits, both before and during his reign, are reported in the Karabalgasun inscriptions. 12 he did not succeed , however, in restoring the Uygur empire to its former power.

With Kutluk Bilge Khagan's death in 805, the forces of disintegration of the Uygur state gathered momentum. War broke out abroad with the powerful Kyrgyz neighbors to the north; while at home, court intrigue eroded the power of the royal family; rebellions broke out, and, to add to everything, a bad season and severe winter in 839 killed much of the livestock upon which the Uygur economy was so dependent. In 840, the Kyrgyz, invited by a rebel chief, attacked the tottering state, killed the Khagan, and took the capital.

This first part of Uygur political history shows the Uygurs as the protectors of the Chinese empire for almost a century. On the other hand, the relationship was not really a friendly one. There was abiding resentment on the Chinese side. the reason was that the Middle Kingdom was obliged to be protected by a barbarian people. The Uygurs, for their part, never gave the Chinese the respect which the later would have liked. 13

After the fall of the first Uygur empire, a group of Uygurs emigrated to the west banks of the Yellow River in Kansu (Gansu); a second group emigrated via Yetti Su to the Southern part of Khan Tengri or Tianshan in Eastern Turkestan; the third and the largest group emigrated to the northern part of Khan Tengri where their ancestors are still living. 14

The Kanchou (Ganzhou) Uygur Kingdom

The Kanchou (Ganzhou) Uygur Kingdom, which was established in today's Kansu province of China, in 850, never became a major power, but the Chinese had great respect for it as seen from the Chinese court praise Kanchou (Ganzhou) Uygur King when an Uygur and a Tibetan ambassador visited the Chinese capital in 911. 15 . Nevertheless, this kingdom was absorbed in 1228 by the Tankuts who established a state in the area known as Western Hsia.

Several thousand of these Uygurs still live in the Kansu (Gansu) area under the name yellow Uygurs or Yugurs, preserving their old Uygur mother tongue and their ancient Yellow sect of Lamaist Buddhism.

The Karakhoja Uygur Kingdom

The Uygurs living in the northern part of Khan Tengri (Tianshan Mountains) in Eastern Turkestan established the Karakhoja Uygur Kingdom (Qocho) near the present day city of Turfan (Turpan), in 846. 16 The Chinese recognized this kingdom an sent Wang Yen (Yan) De in 981 to Karakhoja as their ambassador 17. Wang Yen (Yan) De stayed in Karakhoja for three years.

The Karakhanid Uygur Kingdom

The Uygurs living in the southern part of Khan Tengri, established the Karakhanid Uygur Kingdom in 840 with the support of other Turkic clans like the Karluks, Turgish and the Basmils, with Kashgar as its capital. 18
In 934, during the rule of Satuk Bughra Khan, the Karakhanids embraced Islam 19. Thus, in the territory of Eastern Turkestan two Uygur kingdoms were set up: the Karakhanid, who were Muslims, and the Karakhojas, who were Buddhists.

In 1397 this Islamic and Buddhist Uygur Kingdoms merged into one state and maintained their independence until 1759. 20

Manchu Invasion

The Manchus who set up a huge empire in China, invaded the Uygur Kingdom of Eastern Turkestan in 1759 and dominated it until 1862. During this period the Uygurs revolted 42 times against the Manchu rule with the purpose of regaining their independence. 21 In the last revolt of 1863, the Uygurs were successful in expelling the Manchus from their motherland, and founded an independent kingdom in 1864. The kingdom was recognized by the Ottoman Empire, Tsarist Russia, and Great Britain. 22 But for fear of Tsarist expansion into Eastern Turkestan, Great Britain persuaded the Manchu court to conquer Eastern Turkestan. The money for the Manchu invasion was granted by the British Banks. 23

Large forces under the overall command of General Zho Zhung Tang (Tso Tsung-t'ang / Zui Zongtang), attacked Eastern Turkestan in 1876. After this invasion, Eastern Turkestan was given the name Xinjiang which means new territory or New Dominion and it was annexed into the territory of the Manchu empire on November 18,1884. 24

In 1911, the Nationalist Chinese, overthrew Manchu rule and established a republic.

The Uygurs, who also wanted to free themselves from foreign domination, staged several uprisings against the nationalist Chinese rule during this period. Twice, in 1933 and 1944, the Uygurs were successful in setting up an independent Eastern Turkestan Republic. 25 But these independent republics were overthrown by the military intervention and political intrigues of the Soviet Union. It was in fact the Soviet Union that proved deterrent to the Uygur independence movement during this period.

In 1949 Nationalist Chinese were defeated by the Chinese Communists. After that, Uygurs fell under Chinese Communist rule.

Uygur Civilization

At the end of the 19th and the first few decades of the 20th century, scientific and archaeological expeditions to the region along the Silk Road in Eastern Turkestan led to the discovery of numerous Uygur cave temples, monastery ruins, wall paintings, statues, frescoes, valuable manuscripts, documents and books. Members of the expedition from Great Britain, Sweden, Russia, Germany, France, Japan, and the United States were amazed by the treasure they found there, and soon detailed reports captured the attention on an interested public around the world.

The relics of these rich Uygur cultural remnants brought back by Sven Hedin of Sweden, Aurel Stein of Great Britain, Gruen Wedel and Albert von Lecoq from Germany, Paul Pelliot of France, Langdon Warner of the United States, and Count Ottani from Japan can be seen in the Museums of Berlin, London, Paris, Tokyo, Leningrad and even in the Museum of Central Asian Antiquities in New Delhi 26.

The manuscripts, documents and the books discovered in Eastern Turkestan proved that the Uygurs had a very high degree of civilization. 27

Uygur Script

Throughout the centuries, the Uygurs used three kinds of scripts. When they were confederated with the Kok Turks in the 6th and 7th centuries, they used the Orkhun script, which was actually a Kok Turk invention 28 . Later, the Uygurs dropped this script and adopted their own script which became known as the Uygur script 29 . This script was used for almost 800 years not only by the Uygurs, but also by other Turkic peoples, the Mongols, and by the Manchus in the early stage of their rule in China 30 . As the Mongols did not have their own written language, the Uygur script was adopted by Chengiz Khan's Empire, for all sorts of correspondence. 31 . Guyuk Khan's (1246-1248) letter to the Pope of that time was written in Uygur script 32 . The Uygurs were also instrumental in shaping Mongol administration, which was formidable by any standards. They manned Mongol chanceries and, probably because of their knowledge of languages, were often charged with visiting foreigners. Both Plano Carpini and Rubruck mention them. The Uygurs also emerged as teachers of the royal family, governors in China, ambassadors in Rome, today's' Istanbul, and Bagdat, scholars in Tebriz and officers in the army 33 . After embracing Islam, the Uygurs adopted the Arabic script, but common usage of the Arabic script came only in the 11th century.

Uygur Literature

The first Uygur literary works were mostly translations of Buddhist and Manicheist religious books. Besides, during the expeditions some narrative, poetic, and epic works were also discovered. Some of these books have been translated into German, English, Russian, and Turkish 34 . After embracing Islam, Uygurs continued to preserve their culture dominance in Central Asia.

In this period hundreds of Uygur scholars, well known to the world, emerged. Hundreds of valuable books were written. One hundred and thirty of these important works were discovered later 35 . Among these works Uygur scholar Yusuf Has Hajip's book Kutatku Bilik , Mahmud Kashgari's Divani Lugatit Turk, Ahmet Yukneki's Atabetul Hakayik , are very famous. Yusuf Has Hajip's Kutatku Bilik , was written in 1069-1070. It is a unique example of a work that explains social, cultural, and political lives of the Uygurs during this period. Mahmud Kashgari's Divani Lugatit Turk , which was also written in this age, bears knowledge as to the dialects of various Turkic people living at that time. It also gives information about the dialectical differences, their social upbringings, their customs, as well as the regions they inhabited. the author of this encyclopedic dictionary wandered amidst all of the Turkic peoples before he compiled his work, studied all the data and thus provided a sound academic basis. Divani Lugatit Turk, is one of the main source for Turkic Studies today.

Religion

Prior to Islam, like most of the Turkic peoples in Central Asia, the Uygurs believed in religions like Shamanism, Manicheism and Buddhism. Buddhism entered Eastern Turkestan at the beginning of our era 35 . It quickly spread among Turkic peoples, but it was the Uygurs who founded Buddhism in Central Asia. The ruins of the famous monasteries known as Ming Oy or Thousand Buddhas built by the Uygurs can still be seen in the cities of Kucha, Turfan(Turpan), and Tunhuang(Dunhuang), where Kanchou (Ganzhou) Uygurs or the Yellow Uygurs still live.

The Uygur king Kul Bilge Khagan (678-712) ordered a Budddist monastery to be built in the city of Bay in Eastern Turkestan 36 . In the city of Kucha, there were more than 50 Buddhist temples, libraries and welfare programs for the support of the poor 37 . In the city of Hoten, there were 14 large monasteries without counting the smaller ones. 38

When Uygur king Bugu Khagan traveled to China in 762, he met some Manicheist priests. They succeeded in converting him to their religion and four of these priests returned with him to Karabalgasun. Shortly after, Bugu Khagan imposed Manicheism as the state religion 39 . This was a political step rather than a religious one. he hoped that by adopting this characteristically Sogdian religion to direct the future of his people away from the cultural influence of the Chinese who were also Buddhists 40

The Uygurs embraced Islam in 934, during the reign of Satuk Bughra Khan. He was the first Turkic ruler who embraced Islam in Central Asia. At this time, instead of temples, mosques were built. Almost 300 mosques were built only in the city of Kashgar 41 . Among them, most famous are the Azna Mosque, built in the 12th century, Idgah (Id Kah) Mosque built in the 15h century, and Appak Khoja Mosque, built in the 18th century. In the city of Kashgar alone there were 18 big Madrasas (mosque schools), and up to two-thousand students enrolled in these schools in any given year. these schools were one of the important facilities not only for teaching the Uygur children reading, writing, and subjects Islamic in nature, but also such familiar subjects as mantik (logic), arithmatik (arithmetic), hendese (geometry), hai'a (ethics), astronomiye (astronomy), tibb (medicine), and falaha (agriculture). The Mesudi Library built in the 15th century, had a collection of almost 200,000 books. 42

Uygur Ecoconomy

The Uygurs adopted a sedentary life style earlier that the other Turkic peoples. Thus, the Uygurs knew how to cultivate land as early as 2nd century A.D. the Uygurs were engaged in a much more advanced agriculture by the 7th century. They raised wheat, maize, corn millet, potatoes, sesame, sugarbeet, peanuts, peaches, grapes, melons and cotton. The fields were irrigated with water brought from far distances by the kariz (water canals) built by the Uygurs. These kariz are still in use today around the city of Turfan(Turpan) today.

Cotton was one of the principle local products of commercial value. Cotton and products manufactured from cotton contributed to the prosperity of the region.

Another product of commercial value was carpets. The cities of Hoten, Kashgar, and Turfan(Turpan) were carpet manufacturing centers.

Uygur Medicine

The Uygurs had an extensive knowledge of medicine and medical practice. Sung (Song) Dynasty (906-960) sources indicate that an Uygur physician, Nanto, traveled to China, and brought with him many kinds of medicine not known to the Chinese 43 . There are 103 different herbs for use in Uygur medicine recorded in a medical compendium completed by Li Shizen (1518-1593), a chinese medical authority. The tartar scholar Rashit Rahmeti Arat has written two valuable books in German entitled Zur Heilkunde der Uighuren (Medical Practices of the Uygurs), in 1930 and 1932, relying on Uygur documents discovered in Eastern Turkestan. In his book, Arat gives important information on Uygur medicine and medical treatment. Among other documents he studied he found a very important sketch of a man with an explanation of acupuncture. Relying on this document, some western scholars claim that acupuncture was not a Chinese, but a Central Asian invention and the Uygurs perfected the method 44 .

Traditional Uygur medicine, which can be traced back for more than 2,700 years through written records, is still very popular in Eastern Turkestan today.

Architecture, Art, Music and Printing

In the fields such as architecture, art, music and printing the Uygurs were also advanced.
Scholars, archaeologists and Chinese envoys who traveled through Eastern Turkestan have often expressed their high estimation of the level of the Uygur civilization.
For instance, Wang Yen(Yan) De, who served as Chinese ambassador to the Karakhoja Uygur Kingdom between the years 981-984, wrote the following in his memoirs:
I was impressed with the extensive civilization I have found in the Uygur Kingdom. The beauty of the temples, monasteries, wall paintings, statues, towers, gardens, housings and the palaces built throughout the kingdom cannot be described. The Uygurs are very skilled in handicrafts made from gold and silver, vases and potteries. Some say that God has infused this talent into these people only. 45

Albert Gruenwedel:
Turfan(Turpan) is without doubt a forgotten Asian city of extraordinary interest. The size of it is remarkable: the inner, holy city, consisting only of temples and palace, measures 7,400 feet at the widest point of the still extant walls. Hundreds of terraced temples and grandiose vaulted edifices cover an extensive area of lane. 46

Fredinnad de Sassure:
Those who preserved the language and written culture of Central Asia were the Uygurs. 47

Albert von Lecoq:
The Uygur language and script contributed to the enrichment of civilizations of the other peoples in Central Asia. Compared to the Europeans of that time, the Uygurs were far more advanced. Documents discovered in Eastern Turkestan prove that an Uigur farmer could write down a contract, using legal terminology.

How many European farmers could have done that at that period ? This shows the extent of Uygur civilization of that time. 48

Lazlo Rasonyi:
The Uygurs knew how to print books centuries before Guetenberg invented his press. 49

Wolfram Eberhard:
In Middle Ages, the Chinese poetry, literature, theater, music and painting were greatly influenced by the Uygurs. 50
Russian scholar Pantusov writes that the Uygurs manufactured their own musical instruments; they had 62 different kinds of musical instruments and in every Uygur home there used to be an instrument called a dutar. 51
This Uygur power, prestige and civilization which dominated Central Asia for more than a thousand years went into a steep decline after the Manchu invasion of Eastern Turkestan, and during the rule of the Nationalist and specially during the rule of the Communist Chinese.

Notes to Brief History of the Uyghers
1. Beijing Review, 24.12.1990
2. Kommunizim Tugi, 12.1.1989, Almaty
3. Estimates of the Eastern Turkestan Refugee Committee in Istanbul.
4. I. Kafesoglu, Turk Dunyasi El Kitabi, Ankara, 1976, p. 725.
5. Jack Cheng, Sinkiang Story, New York, 1977, p. 96.
6. Riza Nur, Turk Tarihi, Istanbul 1972, p. 57; Kommunizim Tugi,13.12.1973; Kafesoglu, Ibid. p. 706-707, A. Caferoglu, Eski Turk Sozlugu, Istanbul 1968, p. 8.
7. Lazlo Rasonyi, Tarihte Turkuk, Ankara 1971, pp. 105, 107.
8. H.E. Richardson, Tibet and Its History, London 1962, p. 29.
9. Collin Mackarras, The Uighur Empire, Canberra 1968, p. 6
10. Ibid., p. 7.
11. Ibid., p. 11.
12. Ibid., p. 7.
13. Ibid., p.9.
14. Kafesoglu, op. cit., p. 726.
15. Ibid., p. 727.
16. Riza Nur, op. cit., p. 358.
17. Von Gabain, Das Leben in uighurischen Koenigreich von Qoco, Wiesbaden 1973, p. 19.
18. Riza Nur, op. cit., p. 348.
19. M.E. Bugra, Dogu Turkistan, Tarihi, Istanbul 1952, p. 12.
20. Fan Wen Lan, A Short History of China, Shanghai 1947, p. 279.
21. M.E. Bugra, Chinese Policy, Istanbul 1954, p. 25
22. I.Y Alptekin, Dogu Turkistan Davasi, Istanbul 1973, pp. 126, 127, 128
23. Owen Lattimore, Pivot of Asia, Boston 1950, p. 32
24. Ibid., p. 50.
25. I.Y Alptekin, op. cit., pp. 154, 175
26. Owen Lattimore, op. cit., p. 223.
27. Albert von Lecoq, Turan, Berlin 1918, p. 452
28. Emel Esin, Islamiyetten Onceki Turk Tarihi, Istanbul 1978, p. 117
29. Ibid.
30. Ibid.
31. Lazlo Rasonyi, op. cit., p 112
32. Ibid.
33. Ibid.
34. Bradford D. Kelleher, Along the Ancient Silk Road, New York 1982.
35. Gevin Hambley, Central Asia, New York 1969. p. 35
36. Ismet Parmaksiz, Genel Tarih, Ankara 1976, p. 33
37. Denis Sinor, Inner Asia, Bloomington 1969, p. 330
38. Peter Hopkirk, Foreign Devils on the Silk Road, London, 1980, p. 25
39. Collin Mackarras, op. cit., p. 7
40. Ibid, p. 8
41. S.M. Kashgarli, Akademi Mecmuasi, Istanbul, Oct. 1985, No. 4
42. Al Abudi, Shark-ul Vasta, 12.8.1983
43. Shuyl Unver, Uygurlarda Tababet, Istanbul 1936. pp. 4,5,6.
44. Yakup Bugra, Tercuman, 6.6.1984
45. Bahaeddin Ogel, Turk Kulturunun Gelisme Caglari, Istanbul 1988, p. 206
46. Along the Ancient Silk Routes: The Metropolitan Museum of Art, New York April 3 - June 20, 1982.
47. Caferoglu, op. cit. p. 1
48. Suheyl Unver, op. cit., pp. 4-6
49. Lazlo Rasonyi,, op. cit., pp. 105-107.
50. Wolfram Eberhard, Cin Tarihi, Istanbul 1947, p. 116.
51. G. Sadvakasov, Uygur Edebiyatining Kiska Tarihi, Almaty, 1983, p. 7.
Mail Comments to afn20372@freenet.ufl.edu Last updated 01/02/95

SOGHDIANA
Iranian Culture in Central Asia

By: Matteo Compareti
Naples University "Istituto Orientale di Napoli"

Map of Soghdiana


Sogdiana is an historical region of Central Asia currently comprised of Southern Uzbekistan and Western Tajikistan. Her population was Iranian in culture and language even if many aspects still remain enigmatic.

The existence of such a population has been known for a long time, thanks mainly to Chinese sources. But in the beginning of the 20th century some European archaeological missions in Chinese Turkestan (today Xinjiang Uighur Autonomous Province) recovered documents in Sogdian language.

Other documents were discovered in proper Sogdiana at the archaeological sites excavated in the Soviet period and inscriptions appeared along the routes of the so-called Silk Road. Then, scholars realized that three dialects directly linked to ancient Sogdian were still spoken along the Yagnobi River, in Tajikistan.

Sogdiana entered history with the conquest of the region by Persian armies of the Achaemenid Dynasty (559-330 B.C.). The inscription of the Emperor Darius I (522-486 B.C.) at Bihisutun (dated 6th century B.C.) counts Sogdians among the subjects of the kingdom. Sogdiana comprised Khorasmia, Parthia and Aria in the 16th Imperial Satrapy.

After the destruction of the Achaemenids by Alexander II of Macedonia (336-323 B.C.), Sogdiana was one of the regions which boldly opposed the Macedonians. In the end Alexander subjugated the region and married Roxane (Rozana, NPer. Roshanak), daughter of the local chief Oxyartes. At his death, the Macedonian Empire broke up, and Sogdiana was briefly incorporated in the Greek­Bactrian kingdom soon to become an independent state, constantly submitted to the incursions of nomadic populations.

As a consequence of an intense period of migrations, Central Asia and Northern India passed under the control of the enigmatic Kushans (circa 50 B.C.­250 A.D.), a dynasty originating from today's Gansu region in Western China, which adopted the Iranian language of Bactria written with the Greek alphabet, and which protected Buddhism.

The common opinion among scholars is that Sogdiana was not conquered by the Kushans but their influence was very strong, especially in art and coinage. In the period between 250 A.D. and 270 A.D. the Sasanids of Persia (224-642 A.D.) destroyed the Kushan Empire, occupied Bactria and rendered Sogdiana tributary. The Sasanids were then defeated by the Hephtalites (mid. 5th ­mid. 6th century A.D.), another nomadic population that killed the Persian Emperor Peroz (459-484) and took Sogdiana.

But in the period c between 563-568 A.D. an alliance between the Persian Emperor Khosrow I (531-579) and the Qaghan of the Western Turks Istemi (circa 553-576) completely destroyed the Hephtalite kingdom. The two allies shared the dominions of the common enemy-- the Sasanids took Bactria and the Turks gained Sogdiana.

Under the Turkish rule Sogdiana was practically independent. In fact the Qaghan used the Sogdians as diplomats and their language was a sort of "lingua franca" along the Silk Road. Byzantine chronicles record that in 568 A.D. a Turk-Sogdian delegation lead by a certain Maniakh reached Constantinople in order to obtain permission to trade and, eventually, to form an anti-Persian alliance.

Sogdian colonies were widespread in the whole of Central Asia and large Sogdian trade communities lived even in the Chinese capital Chang'an. Their presence is recorded also in Sri Lanka and along the maritime trade routes which linked India to Canton (Southern China). In the Museum of Bangkok, for example, Buddhist reliefs testify the presence of Sogdian donors bringing gifts to the Buddha.

In Northern Pakistan inscriptions and graffiti were recovered in Sogdian directing traders to India. In fact in the paintings of Bagh and Ajanta (in the Indian state of Maharashtra) appear to be Central Asians dressed in typical caftans, boots and pointed caps. An important colony in Crimea (Ukraine) was represented by Sugdaia (or Soldaia as she was known by Marco Polo) whose name betrays her origins.

Under the Tang Dynasty (618-906 A.D.) the Chinese defeated the Western Turks and rendered Sogdiana a protectorate between 650 and 675 (circa), but this was just a nominal act and the region was practically independent.

A new menace for Central Asia was represented by the Arabs who were ruled at the time by the Omayad Dynasty (661-750 A.D.). Since 715, the Arabs had been trying to conquer Sogdiana without the intervention of the Chinese army. Only the Tibetans (circa 630-846 A.D.) and the Eastern Turks of Mongolia (683-734 A.D.) helped the Sogdians. But in the end the Arabs won, thanks to the skill of the Governor of Khorassan, Qutayba ibn-Muslim.

Between 720 and 722 the Sogdians lead by Devastich (who proclaimed himself king of Sogdiana) made a rebellion against the Omayads, but they were defeated after a siege at the castle of Mount Mugh and Devastich was crucified.
Until this period, Sogdian culture survived without major problems of intolerance by the Muslims. For example, most of the paintings recovered in the city of Penjikent (Western Tajikistan) are dated to this period. In 750 power passed from the Omayads to the Abbasids (750-1258 A.D.). The latter wanted to render stronger their power in Central Asia, even defeating the Chinese at Talas (nowadays Kirghizistan) in 751.

The Abbasids also Islamicized every social class in proper Sogdiana thus ending the religions professed in the region -- mainly a form of local Zoroastrianism and Manicheism (other religions were Nestorian Christianity and, less diffused, Judaism and Buddhism). The survival of Sogdian culture was guaranteed until 9th century in the colonies of Central Asia and China and in Ustrushana, a region not Islamicized.

The Sogdians in China
The settlement of Sogdian people in China, mainly for trade, has been recorded since the Han period (206 B.C.-220 A.D.). Subsequently, the number of Sogdians in the Heavenly Empire increased remarkably. They took Chinese surnames (in the dynastic records they are also known as "the nine families") and they started to fill important positions in the army.
They also held public offices to control the immigrants and the Zoroastrian, Manichean and Nestorian temples in China. Such duties interested also Persian immigrants (especially nobles), who, after the destruction of the Sasanid Empire (224-651 A.D.) by the Arabs, were exiled at the Tang court.

According to a Chinese source on the Sui period (581-618 A.D.), the control of some weaving centres of Sichuan, specializing in the production of silks embellished with "western motifs", was given by Imperial decree in 605 to a Sogdian called He Chou. He was also an expert in the production of tiles for the surface architectural decoration.

The Central Asian weaving techniques, in fact, were superior to the Chinese and in great demand because of the lust for exoticism at the Tang court. The Sogdian taste influenced every Chinese artistic field in this period. Painters from Central Asia are especially celebrated in the sources but foreign elements are traceable also in sculpture and metalwork.

The positions of the Sogdians at court was aggravated by the rebellion of An Lushan (755-56 A.D.), a general of Sogdian origin (his name is refers to the word "rokhsh=light -- the same as Alexander's wife, Roxane) who almost broke up the Tang Empire. But the Chinese, already threatened by the Tibetans, asked the Uighur Turks (744-840) for help.

The Sogdians were able to maintain their privileges in China because of the protection granted by the Uighurs, and increase their power at the latter's court. The Sogdians and the Persians, then, enjoyed the funds of the Tang court, at least until the arrival of Minister Li Mi (722-789) who refused them such privileges in 787. This was one of the measures adopted by the Chinese minister in order to oppose the power of Iranians at the court, and remove their control over the production of goods competing with the Chinese.

In 840 the Kirghiz destroyed the Uighur Empire and obliged the population to migrate to China. One group settled in today's Xinjiang region where most of the people are still Uighur, but another group was directed to the Central Plains of China, and then blocked by the Tang army who took advantage of the situation to slaughter a great number of Uighurs and Sogdians.

Another strike against the Iranian community in China was the religious persecutions of 843-45 against Buddhism, in particular, and foreign faiths in general, including Zoroastrianism, Manicheism and Nestorianism.

The activity of Sogdians in China inevitably decreased. They resisted along the southern maritime trade routes for some time but they eventually disappeared completely with the arrival of the Mongols in the 13th century. But they left an indelible sign in the art and culture of the Chinese, of the Uighurs and (indirectly) of the Mongols. The Chinese, in fact, adopted the division of the week in seven days, it seems, just because of the Sogdians. Many fruits and vegetables were introduced from the west, thanks to the Sogdians who are described in Chinese sources as being fond of music and wine.

The importance of Sogdian music and dance particularly in Central Asia, and later at the Tang court, should not be underestimated. The Uighurs, who nowadays have an adaptation of the Arabic alphabet, in the beginning adopted the Sogdian script (derived by the Syriac alphabet but written in vertical lines). The Uighurs handed down such an alphabet to the Mongols and it is still used in the Inner Mongolia Autonomous Chinese Province. Later, even the Manchu founders of the Qing Dynasty (1644-1911) adopted the same alphabet with some modifications.

Traces of the activity of the Sogdians can be observed among the recent archaeological discoveries in Korea and Japan, especially regarding sumptuary arts. In the imperial repository of the Shoso-in at Nara (Japan) large amounts of precious objects (silks, metalwork, glass and musical instruments) were discovered which at first were considered the result of the encounter between Persian and Chinese art. But most probably they were produced in Chinese workshops managed by Sogdians, or where the influence of Sogdian art was massive.



Bibliography
- G. Azarpay, Sogdian Painting, Berkeley, 1981.
- China Archaeology and Art Digest, Zoroastrianism in China, Vol. 4, n° 1, December 2000 (the periodical publishes English translations of articles appeared in Chinese journals).
- P. Daffinà, La Persia sasanide secondo le fonti cinesi, Rivista degli Studi Orientali, vol. LVII, 1985, pp. 121-170.
- F. Grenet, Zhang Guangda, The Last refuge of the Sogdian Religion: Dunhuang in the Ninth and Tenth Century, Bulletin of the Asia Institute, new series, 10, 1996, pp. 175-186.
- A. L. Juliano, J. A. Lerner, Cultural Crossroads: Central Asian and Chinese Entertainers on the Miho Funerary Couch, Orientations, vol. 28, n° 9, October 1998, pp. 72-78.
- P. E. Karetzky, Foreigners in Tang and Pre-Tang Painting, Oriental Art, vol. XXX, n° 2, Summer 1984, pp. 160-166.
- J. Lerner, Central Asians in Sixth-Century China: a Zoroastrian Funerary Rite, Iranica Antiqua, vol. XXX, 1995, pp. 179-190.
- D. D. Leslie, Persian Temple in T'ang China, Monumenta Serica, vol. 35, 1981-83, pp. 275-303.
- C. Mackerras, The Uighur Empire According to the T'ang Dynastic Histories. A Study in Sino-Uighur Relations 744-840, Canberra, 1972.
- J. Rawson, Central Asian Silver and Its Influence on Chinese Ceramics, Bulletin of the Asia Institute, n. s., vol. 5, 1991, pp. 139-151.
- G. Scaglia, Central Asians on a Northern Ch'i Gate Shrine, Artibus Asiae, XXI/I, 1958, pp. 9-28.
- E. H. Schafer, Iranian Merchants in T'ang Dynasty Tales, Semitic and Oriental Studies Presented to William Poper, University of California Publications in Semitic Philology, vol. XI, 1951, pp. 403-422.
- A. Sheng, Innovations in Textile Techinques on China's Northwest Frontier, 500-700 A.D., Asia Major, vol. XI, part 2, 1998, pp. 117-160.
- O. Sirén, Central Asian Influences in Chinese Painting of the T'ang Period, Arts Asiatiques, tome III, fasc. 1, 1956, pp. 3-21.

Göç Destanı


Bugün Orkun ırmağının kıyısında bir kent kalıntısı ile bir saray yıkıntısı vardır ki çok eskiden bu kente Ordu-Balıg denildiği sanılmaktadır. Göç Destanı, bu kentteki saray yıkıntısının önünde bulunan anıtlardan birinde yazılıdır. Bu yazıtlar, Hüseyin Namık Orkun'a göre, Mogol hanı Ögedey döneminde Çin'den getirilen uzmanlara okutturulup tercüme ettirilmiştir.

Göç Destanı'nın Çin ve İran kaynaklarındaki kayıtlara göre iki ayrı söyleniş biçimi vardır. Bu iki ayrı söyleyiş biçimi birbirine ters düşer nitelikte değil birbirini bütünler niteliktedir. İran kaynaklarındaki söyleyiş biçimi, tarihsel bilgilere daha yakındır. Ayrıca İran söyleyişi, Uygurlar'ın maniheizm dinini benimseyişlerini anlatan bir menkıbe niteliğindedir. İran söyleyişi Cüveynî'nin Tarih-i Cihangüşa adlı eserinde yer almaktadır.

Destanda adı geçen Bögü Kagan, MS 8. yüzyılda yaşamış bir Uygur kaganıdır. 763 yılında Bögü Kagan, Mani (Maniheizm) dininin rahiplerini çağırıp onları dinlemiş ve bu dini Uygur Devleti'nin resmi dini olarak kabul etmiştir. Aşağıdaki efsanenin kahramanı olan Bögü Kagan, Mani dinini benimseyip yayan bu kagandır. Bögü Kagan'ın Mani dinini kabul etmesi, Göç Destanı'nın İran kaynaklarına göre olan varyantında anlatılmaktadır. Bu bağlamda efsanenin gerek konu, gerekse dayandığı inançlar bakımından Mani dininin ilkelerine dayanması gerekirdi. Ancak durum tam olarak böyle değildir. Göç Destanı'nda Bozkır Kültürü ağır basmış ve efsanenin ana motifleri Orta Asya ögeleri ile donanarak Eski Türk inançları Maniheizm ve Budizm inançlarını adeta efsanenin dışına itmiştir.

Türk destanlarının kuruluşunu ve gelişmesini hazırlayan cihan devleti olma ülküsünün Göç Destanı'nda kutsal bir inançla yaşatıldığı görülür. Oguz Kagan, Alp Er Tonga (Afrasyab) ve Ergenekon destanlarında görülen bu ülkünün Göç Destanı'na da işlenmesiyle, Türk destanlarının yapı bakımından belirgin bir bütünlük kazandığı görülür. Türk destanlarının ayrı adlarla farklı zamanlarda kurulmuş gibi görünmelerine karşın, destanların oluşumunda aynı boyların etkili oluşu destanların aynı kaynakta birleştiklerini kanıtlar.

Çin ve İran kaynaklarınca bir çok kez sözü edilen Göç Destanı ile ilgili en önemli kaynaklardan biri İranlı tarihçi Cüveynî tarafından yazılmış olan "Tarih-i Cihangüşa" adlı yapıtdır. İkinci önemli kaynak da son Uygur hanlarından Temür Buka (Demir Boğa) adına dikilmiş olan mezar taşı yazıtıdır. Bu yazıtın metni sonradan özet olarak Çin tarihlerine geçmiş ve kimi Avrupalı yazarlar da ikinci elden kaynaklardan bu bilgileri özet olarak aktarmışlardır.Göç Destanı ile Oguz Kagan Destanı Arasındaki Benzerlikler

Göç Destanı'nın kahramanı olan Bögü Kagan'ın akınları, Oguz Destanı'nın kahramanı Oguz Kagan'ın seferleriyle benzerlik göstermektedir. Oguz Kagan Destanı'nın islamî söyleyişinde Oguz Kagan, kuzeybatıdaki karanlık ülkelere doğru gittikçe, başları köpek başına benzeyen İt-Barak adlı bir kavme rastlar. Oguz Kagan Destanı'nın anlatımına göre artık buradan sonra insanoğlunun yaşadığı topraklar bitmekte, garip yaratıkların ülkeleri başlamakta idi. Bögü Kagan da akınlarında o denli ilerilere gitmişti ki artık elleri ve ayakları hayvanlarınkine benzeyen insan türlerine rastlamıştı. Göç Destanı'na göre Bögü Kagan, tıpkı Oguz Kagan gibi, Hindistan'ı da ele geçirmişti. Ancak Bögü Kagan hakkında destanda geçen bu anlatımlar gerçek tarih olaylarına uygun ifadeler değildir. Büyük olasılıkla, bu efsaneyi yazan/söyleyen Uygurlar'ın elinde Oguz Destanı ya da Oguz Destanı'na benzer bir destan vardı (zaten Oguz Destanı'nın islam öncesine ait versiyonu Uygurlar arasında söylenmekte olup yazılı nüshası Uygurlar'dan günümüze intikal etmiştir). Uygur Türkleri, Mani dinini kabul edip yayan Bögü Kagan'ı, bu eski destana yerleştirmiş ve Göç Destanı'nı yaratmışlardır. Göç Destanı'na göre, Balasagun (=Kuz-Balıg) kentini kuran da Bögü Kagan'dır. Ancak, tarihî kaynaklara göre Uygur Devleti'nin egemenliğinin Isıg-Göl'ün batısına geçmediği de bir gerçektir.

Reşideddin'in Oguzname'sinde (Farsça Oguz destanı) Türk boylarının nasıl türediği anlatılırken, Kıpçak Türkleri'nin türeyişinin bir ağaç aracılığıyla gerçekleştiği hikaye edilir. Oguzname, Kıpçak Türkleri'nin ortaya çıkışını şöyle anlatır:
Oguz'un çerilerinden birinin karısı gebe kalmış, kocası da savaşta ölmüştü. Bu savaş yerinde kadınların doğum yapması yasaklanmıştı. Yakınlarda içi oyulmuş bir ağaç vardı. Kadın o ağaca gidip çocuğunu doğurdu. Çocuğu Oguz'un yanına getirdiler, durumu ona anlattılar. Oguz, çocuğun adını Kıpçak koydu. Kıpçak, kabuk sözcüğünden çıkmıştır; Türk dilinde içi çürümüş ve oyulmuş ağaca derler. Türkler'in düşüncesine göre Kıpçak boyları bunun neslinden olmuşlardır.

J.P.Roux'a göre, Reşideddin'in naklettiği Oguz Kagan Destanı'ndaki (Oguzname) ağaç kovuğunda doğum yapan bu kadının çocuğuna Oguz Kagan tarafından Kıpçak adının verilmesi, Bögü Kagan Efsanesi'nin yani Göç Destanı'nın sonraki bir varyantıdır.

Göç Destanı'nda, Oguz Kagan Destanı'nın yapısı ve yaşam anlayışı Bögü Kagan'ın kişiliğinde yaşatılmıştır. Gerçek tarihte Orta Asya'nın dışına çıkmamış olan Uygur kaganları, Göç Destanı'nda bir dünya egemeni olarak görülmektedir. Bögü Kagan, Oguz Kagan gibi, bütün seferlerinden zaferle döner. Oguz Kagan'ın ilahi ışıklar içinde bulup evlendiği kıza karşılık Bögü Kagan'a yedi yıl gelen ve birlikte Kutlu Dağ'a gittikleri ilahi kız aynı kaynaktan gelmekte olup Bozkır inançlarına göre kız biçimini almış yardımcı bir ruhtur. Oguz Kagan Destanı'ndaki Oguz Kagan'ın veziri Uluğ Türk'ün düşüne karşılık, benzer biçimde Bögü Kagan ile veziri de bir düş görürler ve bu iki düş de adı geçen kaganların devletlerinin geleceğini etkiler.

Yukarıda sayılan bu benzerliklerin sonucu olarak Göç Destanı'nın kuruluşunda Oguz Kagan Destanı'nın etkisi olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Destanda Asya'ya hatta dünyaya egemen olan bir devlet portresinin çizilmesi, Oguz Kagan ve Alp Er Tonga (Afrasyab) destanlarındaki geleneğin ve Türkler'in yaşam anlayışının Göç Destanı'na işlenmiş olmasından ileri gelmektedir. Fakat Göç Destanı ile Oguz Kagan Destanı arasındaki bu benzerliklere karşın Göç Destanı, Oguz Kagan Destanı kadar görkemli bir destan değildir.Aşağıda Göç Destanı'nın iki ayrı söyleyiş biçimine de yer verilmiştir. Önce Çin kaynaklarına göre, daha sonra da İran kaynaklarına göre olan Göç Destanı'nı bulacaksınız.Çin Kaynaklarına Göre Göç Destanı
Uygur ülkesinde, Togla ve Selenge ırmaklarının birleştiği yerde Kumlançu denilen bir tepe vardır. Bu tepenin adına Hulin dağı denirdi. Hulin dağında birbirine çok yakın iki ağaç büyümüştü. Bu ağaçlardan biri kayın ağacı idi. Bir gece, kayın ağacının üzerine gökten bir mavi ışık düştü. İki ırmak arasında yaşayan kişiler bu ışığı gördüler, ürpererek izlediler. Kutsal bir ışıktı bu; kayın ağacının üzerinde aylar boyu kaldı. Kutsal ışığın kayın ağacının üzerinde kaldığı süre içinde ağacın gövdesi büyüdükçe büyüdü, kabardı. Ağaçtan, çok güzel türküler gelmeğe başladı. Gece oldu mu, ağacın otuz adım ötesine değin bütün çevre ışıklar içinde kalıyordu.

Bir gün, ağacın gövdesi birdenbire yarılıverdi. İçinden beş küçük odacık görünümünde beş küçük çadır çıktı. Her odacığın içinde bir çocuk vardı. Çocukların ağızlarının üzerinde asılı birer emzik vardı; onlar bu emziklerden süt emiyorlardı. Işıktan doğmuş olan bu kutsal çocuklara halk ve halkın ileri gelenleri çok büyük saygı gösterdiler.

Çocukların en büyüğünün adı Sungur Tigin, ondan sonrakinin Kotur Tigin, üçüncüsünün Tükel Tigin, dördüncüsünün Or Tigin, beşinci ve en küçüğünün adı da Bögü Tigin idi. İnsanlar, bu beş çocuğu Tanrı'nın gönderdiğine inandılar. İçlerinden birini kagan yapmak istediler. Bögü Tigin ötekilerden daha güzel, daha yiğit, daha akıllı idi. Halk, Bögü Tigin'in hepsinden üstün olduğunu anladı, onu kagan seçti. Bögü Han, büyük bir törenle tahta çıktı. Kendisinden sonra gelen otuzdan fazla soyu da Uygurlar'ın başında kaldı.

Yıllar yılları kovaladı. Bir gün geldi, Yolun Tigin Uygurlar'a kagan oldu. Yolun Kagan'ın Kalı Tigin adında bir oğlu vardı. Yolun Kagan, oğlu Kalı Tigin'e çin konçuylarından (=prenseslerinden) Kiu-Lien'i eş olarak almayı uygun gördü. Kalı Tigin ile Kiu-Lien evlendiler.

Evlilikten sonra Kiu-Lien, sarayını Kara-Kurum'daki Hatun Dağı'nda kurdu. Hatun Dağı'na "Gök Ruhlarının Dağı" adı da verilirdi. Hatun Dağı'nın çevresinde daha bir çok dağ vardı. Bu dağlardan biri Tanrı Dağı idi. Tanrı Dağı'nın güneyinde de Kutlu Dağ bulunmaktaydı. Kutlu Dağ, koca bir kaya parçası idi.<>Günlerden bir gün Çin elçileri, yanlarında falcılarla birlikte Kiu-Lien'in sarayına geldiler. Çin elçileri ile falcılar aralarında konuşup şöyle dediler."Türk ülkesinin tüm varlığı, bütün mutluluğu Kutlu Dağ denilen bu kaya parçasına bağlıdır. Türkler'i yıkmak istiyorsak bu kayayı ellerinden almalıyız."

<>Elçiler aralarında böyle konuşup anlaştıktan sonra Kalı Kagan'a gittiler. Ona dediler ki:"Siz bizim bir konçuyumuzla evlendiniz. Bizim de sizden bir dileğimiz olacak. Kutlu Dağ'ın taşları sizin saygıdeğer ülkenizce kullanılmamaktadır. Sizin yerinize biz bu taşları değerlendirelim."

Yeni kagan, bu isteği yerine getirdiğinde sonucun nereye varacağını düşünemedi; Çinliler'in isteğini kabul etti. Böylece yurdun bir parçası olan kayayı onlara verdi. Oysa Kutlu Dağ kutsal bir kaya idi. Türk ülkesinin mutluluğu bu kayaya bağlıydı; kutsal taş Türk yurdunun bölünmez bütünlüğünü temsil ediyordu. Tılsımlı kaya düşmana verilirse bu bütünlük parçalanacak, Türkler'in tüm mutluluğu yok olacaktı. Kagan bu kutsal kayayı Çinliler'e verdi. Ama kaya, kolay kolay sökülüp götürülecek gibi değildi. Bunu gören Çinliler kayanın çevresine odun kömür yığdılar, kayayı ateşe vurdular. Kaya iyice kızınca üstüne sirke döküp paramparça ettiler. Her bir parçayı aldılar, ülkelerine götürdüler.
İşte, ne olduysa o zaman oldu. Türkeli'nin bütün kurdu kuşu, bütün hayvanı dile geldi; kendi dillerince kayanın düşmana verilmesine duydukları acıyı anlattılar, ağladılar. Yedi gün sonra günahı bağışlanmaz düşüncesiz kagan öldü. Ne var ki, kaganın ölümüyle de ülke felaketten kurtulamadı. Bir Çin konçuyu (=prensesi) uğruna çekinilmeden bağışlanan yurdun kayası, Türkeli'nin felaketine neden oldu. Halk rahat yüzü görmedi. Irmaklar birbiri ardınca kurudu. Göllerin suyu buğulaştı, uçup gitti. Topraklar kurudu, ürün vermez oldu. Yolun Kagan'dan sonra başa geçen kaganlar da arka arkaya öldüler.


Günlerden sonra Türk tahtına Bögü Kagan'ın torunlarından biri oturdu. O zaman yurtta canlı-cansız, evcil-yaban, çoluk-çocuk, soluk alan-almayan her ne varsa bir ağızdan "Göç!... Göç!..." diye çığrışmağa başladılar. Derinden, iniltili, hüzün dolu, eli böğründe kalmış bir çığrışmaydı bu. İnlemelere yürek dayanmıyordu.

Uygurlar bu çığrışmaları bir ilahî buyruk bildiler. Toparlandılar, yola koyuldular. Yurtlarını, yuvalarını bırakıp bilinmedik ülkelere göç ettiler.<>Sonunda adına Turfan denilen bir yere geldiler. Burada sesler kesildi. Uygurlar bu yere kondular, beş kent kurup yerleştiler. Adını da Beş-Balıg koydular. Burada yaşayıp çoğaldılar.İran Kaynaklarına Göre Göç Destanı

Uygur ülkesinde Kara-Kurum çaylarından iki ırmak vardır. Bunlardan birine Togla, birine de Selenge adı verilirdi. Bu sular akarak Kamlançu'da birleşirlerdi. Bu iki ırmağın arasında iki ağaç vardı. Bu ağaçların biri fusuk, biri tur ağacı idi. Bunların yaprakları, yaz ya da kış olsun, dökülmezdi. Bu iki ağaç, iki dağın arasında yetişip büyümüştü.Bir gün bu iki ağacın arasına gökten bir ışık indi. İki yandaki dağlar yavaş yavaş büyümeğe başladı. Halk şaşırmıştı. İçlerinde büyük bir saygı duyarak oraya yaklaştılar. Ağaçların yanına vardıklarında kulaklarına çok tatlı ve güzel ezgiler gelmeğe başladı. Her gece buraya bir ışık inmeğe ve ışığın çevresinde otuz kez şimşek çakmağa başladı. Bir gün insanlar burada ayrı ayrı kurulmuş beş çadır gördüler. Çadırların her birinde bir çocuk oturuyordu. Her çocuğun karşısında da onları doyurmağa yetecek denli süt dolu emzikler asılı idi. Çadırın tabanı baştan ayağa gümüş ile döşenmişti.<>Bütün boyların beğleri ve halkı bu garip işi görmek için kalkıp geldiler. Manzarayı görünce saygı ile diz çöktüler, selam verdiler. Çadırlara girdiler, çocukları alıp dışarı çıktılar. Beslenip büyütülmeleri için çocukları süt analarına, dadılara verdiler. Çocuklar büyüyüp konuşmağa başlayınca Uygurlar'a ana babalarını sordular. Uygurlar, o iki ağacı gösterdiler. Çocuklar ağaçları görünce, bir çocuğun babasına gösterdiği saygıyı gösterdiler; ağaçların karşısında diz çöktüler, yeri öptüler. Bunun üzerine ağaçlar dile geldi ve şöyle dedi:"Güzel huy ve iyi özelliklerle bezenmiş çocuklar böyle olurlar, ana babalarına saygı gösterirler. Ömrünüz uzun, adınız büyük, ününüz sürekli olsun."
Çevrede yaşayan bütün kavimler bu çocuklara hükümdar oğullarıymış gibi saygı gösterdiler. Kente dönünce, çocukların her birine bir ad koydular. En büyüğünün adı Sungur Tigin, ikincisinin adı Kotur Tigin, üçüncüsünün adı Tükel Tigin, dördüncüsünün adı Or Tigin, beşincisinin adı da Bögü Tigin oldu. Çocukların doğuşundaki kutsal durumu görenler, bunlardan birinin kagan seçilmesi kararına vardılar.

Çocuklar arasında Bögü Tigin güzelliği, boyu posu, sabrı, iradesi, ileri görüşlülüğü bakımından öbürlerinden önde idi. Ayrıca, bütün milletlerin dillerini, yazılarını biliyordu. Herkes onun kagan seçilmesi kararında birleşti. Bögü Kagan, büyük bir törenle tahta oturdu. Bögü Kagan, ülkeyi adaletle yönetmeğe başladı; adamları, mâiyeti, çerileri (=askerleri), atları gittikçe çoğalmağa başladı. Egemenlik süresi içinde Bögü Kagan'a üç karga yardım etti. Bu kargalar dünyanın bütün dillerini bilmekteydiler. Nerede bir olay olursa Bögü Kagan'a bildirirlerdi.Bir gece Bögü Kagan uyurken, penceresinin önünde bir kız hayali belirdi, onu uyandırdı. Bögü Kagan ürktü, kızı görmemiş gibi davrandı, kendisini uykuda imiş gibi gösterdi. İkinci gece kız yine geldi. Bögü Kagan, yine görmüyormuş gibi yaptı, kendisini uykuda gösterdi. Sabah oldu. Kagan, vezirine danıştı. Üçüncü gece kız yine geldi. Bögü Kagan, vezirinin öğüdüne uyarak kızı alıp Ak-Dağ'a gitti. Bögü Kagan ile kız bu dağda gün doğana değin konuştular. Yedi yıl, altı ay, yirmi iki gün her gece kız, Bögü Kagan'a geldi; her gece konuştular. Ayrılacakları gece kız, Bögü Kagan'a şöyle dedi:"Doğudan batıya değin tüm dünya senin buyruğun altına girecektir. İşlerini sıkı tut, iyi çalış."

Ertesi gün Bögü Kagan ordularını topladı. 300.000 çerisini Sungur Tigin'in komutasına verdi; onu Mogol ülkelerine akına gönderdi. 100.000 çerisini Kotur Tigin'in komutasına verdi; onu Tankut ülkesine gönderdi. Tükel Tigin'i Tibet yönüne gönderdi. Kendisi de 300.000 çerisi ile Hıtay'a (=Çin'e) yöneldi. Or Tigin'i ise kendi yerinde kagan vekili olarak bıraktı. Bögü Kagan'ın ordularının hepsi zaferlerle geri döndüler. Getirdikleri mallar, paralar, ganimetler sayılamayacak kadar çoktu.

Bögü Kagan, Orkun Irmağı'nın kıyısında Ordu-Balıg adında bir kent kurdurdu; Ordu-Balıg'ı kendine başkent yaptı. Doğudaki bütün ülkeler Bögü Kagan'ın buyruğu altına girdi.<>Bögü Kagan bir gece bir düş gördü. Düşünde ak giysilere bürünmüş, başında ak bir şerit, elinde de çam kozalağı büyüklüğünde Yada taşı olan bir yaşlı kişi vardı. Yaşlı kişi Bögü Kagan'a yaklaştı, Yada taşını Bögü Kagan'a verdi ve şöyle dedi:"Bu taşı saklarsan dünyanın dört bucağını milletinin buyruğu altına alırsın."
O gece Bögü Kagan'ın başveziri de aynı düşü görmüştü. Bögü Kagan uyanır uyanmaz ordularını topladı. Batı yönüne sefere çıktı. Gide gide Türkistan'a vardı. Burada çayır çimenle döşenmiş, gürül gürül akan suları olan bir yere rastladı. Burada oturmağa karar verdi. Balasagun kentini kurdu. Bögü Kagan'ın orduları dört bir yana yayıldılar, bütün milletleri egemenlik altına aldılar. Yeryüzünde Türkler'in karşısında duracak kimse kalmadı.Türk orduları o denli ilerlemişlerdi ki acayip biçimli insanlara rastladılar. Bunların elleri, ayakları tıpkı hayvanlarınkine benziyordu. Bu yaratıkları görünce artık bundan sonra insanların bulunmadığını anladılar, geri döndüler.

Daha sonra Uygurlar'ın buyruğuna giren hükümdarlar birer birer geldiler, Bögü Kagan'a bağlılıklarını ve saygılarını sundular.Bunlar arasında Hint hükümdarı çok çirkindi. Bunun için Bögü Kagan, bu hükümdarı katına kabul etmedi. Bögü Kagan yapılan törenden sonra hükümdarlara, kendi ülkelerine dönmelerini ve kendi bölgelerini yönetmelerini buyurdu. Bu hükümdarların Bögü Kagan'a ne kadar vergi verecekleri de ayrıca bir toplantı ile karar altına alındı. Artık yeryüzü zapt edilmiş, Bögü Kagan'ın karşısında duracak kimse kalmamıştı. Bögü Kagan geri dönmeğe karar verdi, yurduna geldi.

O çağda Uygurlar'ın din adamlarına "kam" denilirdi. Kamlar cinlere hükmederler, onlara istediklerini yaptırırlardı. Türkler ile Mogollar kamlara çok önem verirlerdi. Bir işe başlamak için kamlara danışırlar, ona göre davranırlardı. Hastalarına da kamlar bakardı. Kamların en güçlü oldukları zaman, iyi ve kötü ruhlarla bağ kurdukları, onlarla konuştukları günlerdi.

Bögü Kagan çağında Uygurlar Çin kaganına elçiler gönderdiler, kendilerine Nom kitaplarından anlayan ve adlarına Tüvinyan denilen din adamlarını göndermesini istediler. Nom, Çinliler'in din kitaplarının adıydı. Çinliler, bugün yaşayan bir adamın bin yıl önce de yaşadığına inanırlardı.

Çin ülkesinden Nom yöntemlerini bilen kişiler geldiler. Bunlar kamlarla oturup konuştular, kendi din kitaplarını gösterdiler, onlarla tartıştılar. Kamlar tartışmayı yitirdi. Bu tartışmadan sonra Uygurlar Çin'den gelen yeni dini kabul ettiler (bu din Maniheizm'dir).
http://www.biriz.biz/efsaneler/gocdestani.htm din élindi.
Ana Sayfa