Buningdin 22 yil awal yeni 1990-yili 4- ayning 5 - küni, Xitay tajawuzchilirigha Uyghur we qérindash xelqlerning azatliq, musteqilliq iradisini tonutqan Barin inqilabi yüz berdi.Bu inqilap wetinimiz Sherqitürkistan Xitay ishghaliyiti astida qalghan 1950-yildin kéyin yüz bergen kölimi eng zor, düshmenge zerbe bérish jehettin qazanghan ghelbe netijisi yoquri, teshkillik we programmiliq élip bérilghan bir qétimliq musteqilliq herkiti bolup, bu qétimqi inqilapta, küreshchan barin xelqidin teshkillengen 500 ge yéqin minewwer qiz- yigit 20 mingdin artuq Xitay eskiri bilen 7 kéche - kündüz urush qilip, kéyinki ewlatlargha tillarda dastan bolidighan ish izlarni qaldurup, Sherqitürkistan tarixida öchmes sehipilerni achti.
Bu qétimqi weqede 19 ming nopusi bar bolghan Barin yézisigha 22454 tin artuq tajawuzchi xitay eskiri hujum qilghan bolup, bir heptige yéqin dawamlashqan tajawuzchi xitaylargha qarshi erkinlik we hüriyet üchün élip bérilghan bu heqqaniy urushta, qérindashlirimizdin minglighan kishi weten üchün qurban boldi.
Barin Sherqiy Türkistan ishghal qilinghan 1950 - yildin biri, xitay tajawuzchillirigha qarshi üzliksiz qarshiliq körsitish herkiti partilap kéliwatqan jughrapiyilik rayonlarning biri bolup, bu jehette pütün Sherqitürkistan xelqige örnek bolup kelmekte.
Buningdin 62 yil awal yeni 1950 - yili 7 - ayda Barin yézisining mu'awin bashliqi Hékim Tash dégen kishining biwaste qumandanliq qilishi bilen kölimi zor xeliq inqilawi herkiti partilap, sherqitürkistan xelqining tajawuzchilargha tiz pükmeydighan baturluqini namayan qilghanidi.
Birinchi qétimliq zor inqilap partilap 19 yildin kéyin yeni 1969 - yili 8 - ayning 16 - küni Barinda yene xelqimizning küreshchan perzenti Éziz Osman isimlik kishi qumandanliqinda 300 kishidin terkip tapqan Barin qehrimanliri Xitay tajawuzchillirining Aqtudiki qural yaraqlirini olja élip, Xitay tajawuzchillirigha qarshi hayat-mamatliq urush qildi we yüzligen munewer qiz-yigit milletning hüriyiti wetenning musteqilliqi üchün mertlerche qurban boldi.
Ikki qétimliq zor inqilap yüz bergendin kéyin xitay pashistliri Sherqitürkistan xelqige qaratqan zulumini téximu éghirlashturdi.Bolupmu tarixtin béri xatirjem we halawet ichide yashap kelgen barin xelqi ach köz xitay basmichillirining destidin ach-yalingach we namratliq patqiqigha pétip, özining barliq insaniy heq-hoquqliridin mehrum qaldi.Shuning bilen 1969 - yili 8 - ayning 20 - küni Barinda yene xeliq qehrimani Memet Eysaning qumandanliqida 700 kishi quralliq heriketke ötüp Xitay basmichillirigha ejellik zerbe bérdi. Bu munasiwet bilen Barin Xitay tajawuzchilliri teripidin qan kölige aylanduruldi.
Üchünchi qétimliq zor inqilaptin kéyin Barindiki quramigha yetken erler kolliktip tutqun qilinip, türkümlep ölümge höküm qilinip, éghir érqiy qetliamni bashtin kechürdi.Barindiki hayatning eslige kélishige 20 yildin artuq waqit ketti.Emma bu yigirme yil qan-yashqa chümülgen we öchmenlik hem qisas otida qaynighan yigirme yil boldi.Barin xelqi xuddi barliq Sherqitürkistanliqlargha oxshash musteqil we hür Sherqitürkistan Jumhuriyiti qurulmay turup, milliy zulumdin azat bolghili bolmaydighanliqini tonup yetkenidi.
Qehriman Barin xelqi bashlamchiliq bilen Pütün Sherqitürkistan miqyasida zulumgha we tajawuchiliqqa qarshi küreshni qanat yaydurup, purset piship yitilgende quralliq inqilap qilish yoligha qarap mangdi. Barghanche sépini kingeytip, Tengritéghining shimal we jenubida bir qatar jiddiy mexpiy teshkillinishlerni élip bardi. Emma xayinlarning satqinliqi, düshmenning shepqetsizliki sewebidin pütün sherqitürkistanda élip bérilidighan quralliq inqilapqa ayit pilan ashkarilinip qélip, muddettin burun Barin yézisda küreshni bashlashqa toghra keldi.Shundaq qilip, Shir yürek ezimet Zeydin Yüsüpning bashchiliqida shereplik küresh enenisige ige barinda 4-qétimliq inqilap partilidi.
Bu 1990 - yili 4 - ayning 5 - küni merhum weten oghlani, shiryürek ezimet Zeydin Yüsüp bashchiliqida qurulghan Sherqiy Türkistan Islam partiyisining asasliqi Barinliqlardin teshkillengen 500 din artuq serxilliri élip barghan 4-qétimliq inqilapni körsütidu. Bu qétim qehriman Barin xelqi xitaygha qarshi pütün Sherqitürkistan miqyasida quralliq qarshiliq heriket élip bérish axirda wetenni tajawuzchilardin üzil-késil azat qilishni pilanlighan bolsimu, bu büyük arzusigha yitelmidi. Emma shu qétimqi Barinni merkez qilip, tajawuzchiliqqa qarshi étilghan oq awazi Sherqitürkistan xelqining tiz pükmeydighanliqini, teslim bolmaydighanliqini pütün dunyagha jakarlap, milliy inqilawimizning yéngi sehipisini achti.
Bu heriket xitay tajawuzchillirining heywisini qattiq yerge urdi. Bu qétimqi herket 500din artuq weten söyer ezimetning 23 mingdin artuq Xitay eskirige qarshi élip barghan zor hadise bolup, xitay tajawuzchilliri 1950 - yili Sherqiy Türkistanni mustemlike astigha éliwalghandin kéyin düshmenge bérilgen eng éghir zerbilerning biri boldi.
Sherqitürkistan Kultur Merkizi Gérmaniyede Sherqitürkistan Sürgündiki Hökümitige wakaliten paaliyet qiliwatqan bir teshkilat bolup, bu teshkilat Barin xelqining tillarda dastan bolghan yoqarqi bir qatar küreshlirige éhtiram bildürüsh, Barin Shéhidlirining rohini shad eylesh, Barinda yüzbergen ilgirki we kéyinki inqilaplar sewebidin her türlük ziyangha uchrighan qérindashlirimizgha Alladin meniwiy medet tilesh meqsidide mushu ayning 7-küni Gérmaniyening Frankfurt Sheheridiki Hüriyet we Adalet xatire munarisining aldida paaliyet ötküzdi.
Teshkilatmiz bu paaliyet arqiliq Sherqitürkistan xelqining Xitaydin kiliwatqan milly zulum astida étnik, kultural we diniy basturushqa uchrawatqanliqini, Barin Inqilawinining Sherqitürkistan tarixida yüz bergen minglighan azatliq küreshlirining peqet bir parchisi ikenlikini, Sherqitürkistan xelqining Xitay emeslikini, milly inqilawimizning adalet we hüriyet üchün élip bériliwatqan heqqaniy küresh ikenlikini anglatti.
Bu paliyet Frankfurt Sheher ahalisi we Gérmaniyege ziyaret üchün dunyaning herqaysi jayliridin kelgen yüzligen kishining alahide diqqitini tartti.Ular her türlük suallarni sorashti we paydiliq teklip-pikirlerde boldi.Alahiyde tekitlep ötüshke tigishliki Sherqitürkistanning Ay-yultuzluq kök bayriqi Yawropada tunji qétim jumhuriyet qurulghan jaygha tiklengen Adalet we hüriyet xatire munarisining aldida ötküzildi. Paaliyet jeryanida Sherqitürkistan milliy herkitidin rahetsizlik tuyghan xitaylar, bu paaliyetni buzush üchün mexpiy resimge tartish we filimge élishtek her türlük yaman qilmishlarda boldi, Ularning Gérmaniyedek bir démukirattik dölette qiliwatqan bu exlaqsizliqi we namertliki sheher ahalisining we Gérmaniye saqchillirining alahiyde diqqitini tartip, Uyghurlarning derdini chüshünish üchün paydiliq purset yaritip bergen bolsa yene bir tereptin Xitay dölitining xelqara jamaetchilik aldida qattiq yüzini chüshürdi.
Paaliyet Gérmaniye waqti 14:00 de bashlinip, 16:00 de axirlashti.Paaliyetke teshkilatimizning bir qisim aktip ezaliri qatnashti.
Sherqitürkistan Kultur Merkizi
08-April, 2012
