Muxbirimiz Jüme
2011-08-30
Miradiljanning jesiti aile tawabiatlirigha qayturup bérilmigendin sirt, u ötküzgenliki ilgiri sürülgen jinayi qilmishlarning delil ispatliri körsitilmigen.
RFA
2009-Yili 2-Ayning 13-Küni saqchilar teripidin etip öltürülgen miradiljan muhemmet.
2009-Yili féwralda xitay saqchi dairiliri xotende miradiljan muhemmet isimlik bir uyghur yekke tijaretchini étip öltürüwetken we «qolgha alghini kirsek qarshiliq körsetkechke étip tashlandi» dep seweb körsitip, miradiljanni étish qilmishining qanunluq ikenlikini ispatlashqa tirishqan.
Shundin béri miradiljanning anisi oghulxan oghlining ölümi üchün heqiqet izdep dewa qilishini dawamlashturghan bolsimu, jawabqa érishelmigen.
Biz miradiljan muhemmet toghrisida uchurgha érishkendin kéyin, bu heqte ehwal igilesh üchün munasiwetlik orunlar bilen alaqe qilishqa tirishtuq.
Teliyimizge yarisha téléfon miradiljanning anisigha ulandi. Miradiljanning anisi oghulxan esli xoten wilayetlik yéza igilik mektipidin pénsiyige chiqqan oqutquchi bolup kishiler uni oghulxan xanim dep ataydiken. Biz bilen salamliship téléfonni alghan oghulxan xanimning birinchi sözi«miradiljan alla yolida mangdi dégen jinayet bilen étilghan iken» dégendin ibaret boldi.
Oghulxan xanimning jawabliridin bir ana bolush süpiti bilen uning qelbidiki oghlidin ayrilish hesritini séziwélish qéyin bolmisimu, emma uning awazidiki temkinlik, jawabliridiki keskinliklerdin uning bir qeyser ana؛ bir uyghur ana؛ eng muhimi- Bir imanliq ana ikenlikini hés qilish anche qéyin emes idi.
Bu heqtiki xewerler otturigha chiqqandin kéyin, oghulxan oghlining öltürülüsh sewebini éniqlash üchün munasiwetlik dairilerni izdigen. Halbuki, sheherlik saqchi wilayetlik saqchigha, ular yene birige ittiriship oghulxanning gépini anglaydighan adem chiqmighan.
Miradiljan muhemmet kim?
Miradiljan muhemmet esli xoten wilayetlik yuqumluq késelliklerning aldini élish idarisining xizmetchisi bolup, 2002- Yilining axiri « namaz oqudi», «qanunsiz diniy paaliyetlerge qatnashti» dégen jinayetler bilen xizmettin heydelgen.
Bizge kelgen uchurlargha qarighanda, miradiljan muhemmetke xitay dairilirining xéli uzundin béri diqqet qilishqa bashlighanliqi melum.
Miradiljanning anisi oghulxan xanimning bizge dep bérishiche, miradiljan xizmettin qalghandin kéyin, bir dosti bilen shérikliship, ashxana achqan we yer échip, doriliq ösümlük térip satqan. Emma, xitay saqchiliri daim uning arqisigha chüshüp, sodisigha tosqunluq qilghan we peqet ishini yalchitmighan.
Miradiljan 2004- Yili ürümchidin xotenge qaytishida aptobusta qolgha élinghan we 3 yil qamalghandin kéyin 2007- Yili qoyup bérilgen.
Yuqiriqisi oghulxan xanimning bayanliri. Bezi melumatlarda miradiljanning korlidiki bayingholin türmiside yatqanliqi ilgiri sürülmekte.
Miradiljan türmidin qaytip kelgendin kéyin, izchil halda xitay jasuslirining közitishi astida yashighan we uning barliq ishliri teqib qilinghan.
U qoyup bérilip bir mezgil nispiy erkin yashighan. Emma, 2008-Yili 19-Dékabir xoten sheher tosalla yézisida eqiqe (yeni at qoyush) merikisige qatnishiwatqanda jasuslar yene «miradiljan qanunsiz diniy paaliyet üchün yighildi» dep xewer yetküzgendin kéyin, saqchilar öyge bésip kirip, eqiqe merikisige yighilghanlarni miradiljan bilen birge tutush üchün kelgende, miradiljan we bashqilar qéchip ketken. Shundin biri xitay saqchiliri miradiljanni dawamliq izdeshke bashlighan.
Bizge bu heqte kelgen uchurlardin melumki, shu mezgilde xotende bir neper xitay namelum kishiler teripidin öltürülgen. Qatilni tépip xitay puqralirining könglini emin tapturush helekchilikide qalghan xitay dairiliri jinayetni saqchilardin qéchip yürgen miradiljangha artqan we uni qoghlap tutush buyruqi chiqarghan.
Miradiljanning qaraqash nahiyiside birining öyide turuwatqanliqini uqqan eyni waqittiki xoten j x idarisi bashliqi muxter jingwéy(uyghur) bir top qoralliq saqchilarni bashlap u yerge barghan, 2009-Yili 2- Ayning 13- Küni yérim kéchide öyge bésip kirgen.
Buning tepsilatini miradiljanning anisi oghulxandin anglayli:
Derweqe miradiljan öyde bar bolup, xitay saqchiliri bésip kirgende héchqandaq qarshiliq körsetmigen bolsimu, miradiljanni étip tashlighan we uning jesitini mashinigha bésip birge élip ketken.
Bizge kelgen we biz igiligen uchurlargha qarighanda, miradiljanning öltürülgen waqtining2 - Ayning 14- Küni etigen saet 3 ler etrapida ikenliki mölcherlenmekte.
Weqedin kéyin xitay dairiliri«biz qatilni qolgha chüshürüsh üchün gumandar yoshurunup yatqan öyge bésip kirgende, gumandar qarshiliq körsetkenliki üchün étip tashliduq» dégen bolsimu, bu heqtiki tepsilatlarni qetiy mexpiy tutqan.
Bizge bu heqte kelgen melumatlarda, miradiljanning peqetla mensep östürüsh üchünla öltürülgenliki, xitay dairilirining bu weqeni ashkarilimastin muxter jingwéy dégen saqchi emeldarini waqittin borun dem élishqa chiqiriwetkenliki ilgiri sürülmekte.
Bu heqte téximu tepsiliy melumat élish üchün, eyni waqittiki xoten sheherlik jamaet xewpsizliki idarisi muhapizet etritining bashliqi muxter (yerlikler uni muxter jingwéy dep atishidu) ge téléfon qilghan bolsaqmu, u téléfonni «xata bolup qaptu» dep qoyuwetti.
Kéyin xoten j x idarisidin miradiljanni étip öltürüsh herikitige qatnashqan, xoten j x idarisining hazirqi bashliqi abletke téléfon qilghinimizda yéterlik jawabqa érishelmiduq.
Miradiljanning anisi bu weqedin xewer tapqandin kéyin, saqchi idarisi, hökümetning munasiwetlik orunlirigha bérip erz qilip kéliwatqan bolsimu, qanaetlinerlik jawabqa érishelmigen.
Undaqta oghulxan xanim qandaq qiyinchiliqlargha yoluqti? uning kelgüsi pilanliri qandaq? bu heqtiki tepsilatlargha qiziqsingiz, programmimizning dawamigha qulaq salghaysiz.
Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/miradiljanning-olumi-08302011172310.html
Miradiljanning anisi: «balamning dewasini adaqqiche qilimen» (2)
Muxbirimiz Jüme
2011-08-31
Biz aldinqi küni, xotende xitay saqchiliri teripidin sewebsizla étiwétilgen uyghur yekke tijaretchi miradiljan muhemmetning anisi oghulxan bilen ötküzgen söhbet we bu heqte igilengen bezi uchurlarni anglatqan iduq.
RFA
2009-Yili 2-Ayning 13-Küni saqchilar teripidin etip öltürülgen miradiljan muhemmet.
Oghulxan xanim bilen ötküzgen söhbitimizge qarighanda, xitay dairiliri miradiljanni étiwetkendin kéyin, uning jesitini ailisigimu qayturup bermey mexpiy kömüwetken we kömülgen orunni anisigha körsetmigen.
Oqulghan xanim oghlining naheq étip tashlanghanliqini ilgiri surup, saqchi we hökümet dairiliridin oghlining zadi néme jinayet bilen étip tashlanghanliqigha jawab tépishqa tirishqan. Halbuki dairiler oghulxan xanimning erz qilish yolini tosup qoyush üchün, uninggha bésim ishletken.
Oghulxan bu xildiki bésimlargha bash egmey dewasini hélihem dawamlashturup kelmekte.
Xotende 2009-Yili féwralda étiwétilgen miradiljan muhemmet toghrisida bizge kelgen we anisidin igiligen melumatlargha qarighanda, miradiljanning xitaylar ilgiri sürgen «térrorchi» emes belki, yoshurun yaki ochuq ashkara sorunlarda diniy tebligh élip barghan we yaki hökümet dairilirining kinishkisisiz jüme xutbilirini oqughanliqni ilgiri sürülmekte.
Bu heqte miradiljanning anisi oghulxan xitay saqchilirining miradiljanni öz qizigha eqiqe yeni at qoyush murasimi ötküzüp bergenliki üchün izdigenlikini bildürdi.
Eqiqe islam dinidiki sünnetlerning biri bolup, bala tughulup 7 kün ichide ötküzülidighan isim qoyush we tughulghan baligha atap qurbanliq qilish murasimidur.
Miradiljanning, öz balisining eqiqisini ötküzüp bergenliki üchün saqchilarning izdesh obyéktigha aylanghanliqigha qarighanda, eqiqe ötküzüsh uyghur élide «qanunsiz diniy paaliyet» dep qaralsa kérek.
Eqiqe, 2008-Yili 19-Dékabir xotende ötküzülgen.
Miradiljan saqchilarning özini izdewatqanliqini bilgendin kéyin, saqchilardin özini daldigha alghan we ikki aygha yéqin mökünüp yürgen.
Shu esnada saqchilar bir qisim qariylarni ishqa sélip, uning anisigha xizmet ishligen.
Oghulxan xanimning bildürüshiche, xitayda dairiliri miradiljanni «qolgha chüshken haman neq meydanda étiwétish» buyruqi chüshürgen, emma uning öyige oghli étiwétilishtin bir kün ilgiri kelgen xitay saqchiliri étiwétish buyruqining emeldin qalghanliqi shunga uni tépip qilghan teblighliri üchün türmige tashlaydighanliqini bildürgen.
Halbuki, aridin uzun ötmey yeni 2009-Yili 14-Féwral etigende xitay dairiliri miradiljanni tépip, neq meydanda étip olturuwetken. Nöwette oghulxan xanim dairilerdin buning jawabini élish üchün tirishchanliq körsitiwatqan bolsimu qanaetlinerlik jawabqa érishelmigen.
Dairiler oghulxan xanimni erz qilishtin tosup qélish üchün her xil shekildiki bésimlarni ishletken. Bularning biri uninggha bérilgen rohi bésim.
Buning tepsilati mundaq bolghan. Oghulxan erz qilip dairilerning béshini aghritiwergendin kéyin, 2010-Yili küzde dairiler bir jawab bérish yighini chaqirghan.
Oghulxan xanimgha kelgen yene bir bésim—iqtisadiy we turmush bésimi bolghan. Oghulxanni izdep kelgen u esli ishligen yézaigilik mektipidiki mesul xadimlar uni erz qilishtin toxtashqa, eger undaq bolmaydiken barliq kirim menbesidin ayriwétidighanliqi toghrisida agahlandurush bergen.
Töwendikisi oghulxan xanimning mektep mesullirigha bergen jawabliri.
Bizge kelgen uchurlargha qarighanda, uyghur élide yolgha qoyulghan cheklesh siyasitining qurbanigha aylanghan uyghur yashlirining intayin nurghun ikenliki, hetta türmilerde soraqsiz yétip ketken ösmür taliplarningmu barliqi, miradiljan pajiesining bularning ichide xelqqe ashkarilanghan peqet biri ikenliki ilgiri sürülmekte.
Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/miradiljanning-olumi-08312011165636.html/story_main?encoding=latin
