Hilariy Klinton Obama Hökümitining Kishilik Hoquq Siyasitini Otturigha Qoydi
Muxbirimiz Mihriban
2009-12-16

Amérika tashqi ishlar ministiri hilariy klinton xanim 14 - Dékabir küni washington shehiridiki jorji tawin uniwérsitétida nutuq sözlep, obama hökümitining 21 - Esirdiki kishilik hoquq siyasitini otturigha qoydi.

Hilari kilinton xanim nutqida, amérika hökümitining amérika döliti qurulghan 233 yildin buyan dölet ichidila emes belki, xelqara munasiwettimu kishilik hoquq mesilisini muhim orungha qoyup kéliwatqanliqini tekitlesh bilen bille, obama hökümitiningmu bu enenige warisliq qilip, tashqi siyasitide, kishilik hoquq mesilisini aldinqi shert qilidighanliqini bayan qildi.

"Biz 21 - Esir kishilik hoquq qurulushi layihisini insaniyetning hazirqi ehwaligha qarita tüzüp chiqtuq. 1 - Qedemde aldi bilen xelqaraning nöwettiki kishilik hoquq ehwaligha qarita közitish élip barimiz. Amérika musteqil dölet bolup qurulghan kündin bashlap kishilik hoquq mesilisini eng yüksek orungha qoyup kéliwatmaqta. 233 Yildin kéyinki bügünki kündimu amérikining kishilik hoquq mesilisidiki meydani özgergini yoq. Kishilik hoquq, démokratiye we tereqqiyat her waqit bir birini toluqlap turidighan bolup, ularni ayrip qarashqa bolmaydu. Emma hazir biz yüzliniwatqan réalliq bundaq bolmaywatidu, biz tereqqiyatni tekitlesh bilen bille kishilik hoquq we démokratiyinimu muhim orungha qoyushimiz kérek. Biz amérikining tashqi siyasitidimu bu nuqtini tekitleymiz."

Hilari klinton xanim obama hökümitining kishilik hoquq qarishini otturigha qoyghinida, bu mesilini 4 nuqtigha bölüp bayan qildi. Hilari klinton xanim obama hökümitining kishilik hoquq qarishini ipadilep mundaq dédi:

"Aldi bilen, kishilik hoquq ehdinamisidiki shertlerge amérikini öz ichige alghan her bir puqra emel qilishimiz kérek. Prézidént obama hoquqni tapshuruwélip, 2 - Künila herqandaq bir amérika hökümet xadimining yaki dölet orginining puqralargha qarita zorawanliq wasitisi qollinishini chekligen hem güentanoma türmisini taqaydighanliqini jakarlighan idi. Biz dölitimiz kishilik hoquq xatirisini birleshken döletler teshkilatining tekshürüshige sunimiz, bu arqiliq bashqa döletlerningmu bizdek qilishini teshebbus qilimiz. Özimizni kishilik hoquq mesiliside üzlüksiz tekshürüp turush arqiliq, hökümitimizning kishilik hoquq xatirisini yaxshilaymiz. Kishilik hoquq mesilisi, bizning tashqi siyasitimizningmu bir qismi, xitay we rusiye qatarliq döletlerge kishilik hoquq mesiliside bésim ishlitimiz."

Hilari kilinton xanim amérikining tashqi siyasiti mesilisini 2 - Nuqtida bayan qilip, buningda amérikining kishilik hoquq mesiliside, xitay we rusiye qatarliq döletlerge qaratqan kishilik hoquq mesilisidiki teshebbusini otturigha qoyghinida tibet we uyghur élidiki kishilik hoquq mesilisini aldi bilen tilgha élip mundaq dédi:

"Ikkinchidin, biz kishilik hoquq mesiliside, janliq, ünümlük usul qollinip, her xil qarshiliq we tosalghularni yéngishke tirishimiz. Bolupmu xitay we rusiyige oxshash döletler bilen iqtisadiy jehettin hemkarlishish bilen bille, ularning kishilik hoquq xatirisigimu ehmiyet bérimiz. Xitaygha nisbeten biz xitayni tibet we shinjangdiki az sanliq milletlerning kishilik hoquqini qoghdashqa chaqirimiz؛ xitayda puqralarning pikir qilish we étiqad erkinlikini qoghdishini telep qilimiz؛ shundaqla xitaydiki ijtimaiy teshkilatlar hem diniy teshkilatlarning qanun dairisi ichide öz teshebbuslirini terghib qilishigha yol qoyushini telep qilimiz. Xitay hökümitining qanun yol qoyghan daire ichide, özlirining oxshimighan qarashtiki islahat teshebbuslirini tinchliq yoli bilen otturigha qoyghuchi kishilerge, yeni 2008 - Yilliq qanun teshebbusini otturigha qoyghuchi liu shyawbo qatarliq kishilerning xitayda qanuniy jazagha tartilmasliqini teshebbus qilimiz."

Kilinton xanim kishilik hoquq mesiliside islahat élip bérishning zörürlükini sözining üchinchi nuqtisi süpitide bayan qilip, kishilik hoquq mesiliside, bolupmu ayallar hoquqi mesiliside islahat élip bérishning zörürlükini tekitlep mundaq dédi:

" Üchinchidin, biz kishilik hoquq mesiliside islahat élip bérishni yolgha qoyushimiz kérek. Bolupmu, ayallarning kishilik hoquq mesiliside islahat élip bérishimiz zörür.1995 - Yili béyjingda ötküzülgen xelqara kishilik hoquq yighinida men ‘kishilik hoquq démek ayallar hoquqi, ayallar hoquqi démek kishilik hoquq’ dégen idim, emma hélimu bezi döletlerde ayallar jemiyetning eng töwen qatlimida éziliwatidu, biz, ayallarning heqiqiy haldiki kishilik hoquqini kapaletke ige qilish üchün tirishishimiz kérek."

Kilinton xanim kishilik hoquq xatirisini yaxshilash üchün, kishilik hoquq dairisini kéngeytish kéreklikini tekitlep mundaq dédi:

"Bizning kishilik hoquq ehdinamimizning tötinchi nuqtisi, yeni axirqi nuqtisi, kishilik hoquq dairisini kéngeytish, yeni puqralarning kishilik hoquqi kapaletke ige qilinmighan rayonlarda kishilik hoquq xatirisini yaxshilash üchün aktipliq bilen islahat élip bérish we küresh qilish. Biz kishilik hoquqi depsende boluwatqan, kishilerning hayati xewpke uchrawatqan, puqralar ümidsizlik keypiyatida yashawatqan jaylarda, imkaniyetning yar bérishiche, barliq iqtidarimiz we küchimiz bilen bu jaylardiki kishilik hoquq xatirisining yaxshilinishini qolgha keltürüshke tirishimiz."

Hilari klinton xanim, nutqining axirida, bu 4 nuqtini birleshtürgendila andin insaniyetning kishilik hoquqini heqiqiy kapaletke ige qilip, kishilerning namratliqtin qutulushighila yardem bérip qalmastin, belki pütün dunya xelqining insaniy heq - Hoquqlirini heqiqiy kapaletke ige qilghili bolidighanliqini, amérikining insanlarning kishilik hoquqi mesilisidiki meydanining her waqit mustehkem ikenlikini, amérikining barliq mustebitlik, chiriklik we zorawanliqqa qarshi turudighanliqini tekitlidi.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/klinton-kishilik-hoquq-12162009194135.html/story_main?encoding=latin