Sherqi Türkistan Uyghur Aliy Kéngishide Chüshken Xulase Pikirler


Muxbirimiz Shöhret Hoshur

2011-05-06

Sherqi türkistan uyghur aliy kéngishining tünügünki muzakire xulasisi we bügünki qoshumche muzakire yighinida chüshken pikirler heqqide melumat.


Déginimdek tünügün dunya uyghur qurultiyi heyetliri we guruppa riyasetlirining muzakirisidin kéyin, yighinning xulasisi chiqirildi, yeni yighinda otturigha qoyulghan pikirler yighinchaqlinip, omumlashturulup bayan qilindi. Yighinning birinchi xulasisi, sherqi türkistan dawasining ghayisi musteqilliq, musteqilliq dégen bu uqumning xelqara qanundiki ipadilinishi, oz teqdirini özi belgilesh bolghanliqi üchün, buningdin kéyinki sherqi türkistan milliy herikiti oz teqdirini özi belgilesh telipi we shoari astida élip bérilidu. Aptonomiye tilgha élinmaydu.





Yighinning xulasiside, oz teqdirini özi belgilesh hoquqini qolgha keltürüsh üchün némiler qilinishi kérek dégen témida chüshken yene köpligen muhim teklipler toghra körüldi, emma bu mezmunlar dunya uyghur qurultiyining buningdin kéyinki teshwiqat matériyallirida tepsiliy bayan qilinmaqchi.





Tünügün yighining xulasisi chiqirilghandin kéyin, dunya uyghur qurultiyining mewjut nizamnamisige qarita bir qisim tozutush pikirliri bérildi we buninggha asasen nizamname qaytidin layihilendi, bu layihining birqanche mezmuni töwendikiche:





1. Teshkilatning nami dunya uyghur qurultiyi qisqartip, qurultay déyilidu.

2, qurultayning merkizi munih.

3. Qurultayning gérbi 1933 we 1944 yili qurulghan sherqi türkistan jumhuriyitining dölet gérbi.

4, qurultayning meqsiti, sherqi türkistan xelqining oz teqdirini özi belgilesh, erkinlikini qolgha keltürüsh, insaniy heq/hoquqlirini qoghdash we sherqi türkistanda démokratik bir hakimiyetni berpa qilish üchün heriket qilish.

5. Qurultay weten ichi/sirtidiki barliq sherqi türkistanliqlarning xelqaradiki birdinbir toluq hoquqluq eng aliy siyasiy orgini.





Yuqirida éytilghanlar, qurultay nizamnamisining layihisidiki bir qisim mezmunlar, töwende bügünki yighinda qoshumche otturigha qoyulghan pikirler heqqidimu melumat.





Tünügün yighinning xulasisi bolup ötkendin kéyin, bügün yene chüshkiche qoshumche pikirler heqqide pikir we mulahiziler bolup ötti. Bügünki bu sorunda aldi bilen uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanim muhim soz qildi. Rabiye xanim sözide bizning oylishidighinimiz, sherqi türkistan musteqil bolalamdu yaki bolalamdu, dégen mesile emes, oylishidighinimiz peqet sherqi türkistanni musteqil qilishning musapisini qisqartishning yollirini izdinishtin ibaret, deydu. Rabiye xanim yene yighinda buningdin kéyin qilinidighan ishlar heqqide köpligen yolyoruqlarni berdi. Bu yolyoruqlar, uyghur mesilisini qandaq qilip, gherb döletlerning siyasiy küntertipige kirgüzüsh, qandaq qilip weten ichi we sirtidiki xitaygha qarshi heriketlerni janlandurush we unining heqqaniy heriket ikenlikini dunyagha chüshendürüsh, shundaqla qandaq qilip dunyadiki küchlük döletlerning uyghurlargha bolghan hésdashliqini, eng qisqa waqit ichide emeliy heriketke aylandurush heqqide boldi.





Bügünki qoshumche pikirler arisida, uyghur ziyaliysi amérika uyghur birleshmisining heyiti qasim tümen soz qilip, uyghur ziyalirining sherqi türkistan musteqilliq kürishidiki bash tartip bolmaydighan mesuliyiti heqqide toxtaldi. Qasim tümenning sözini mundaq xulasilishimiz mumkin, rohini ümidsizlik qaplighan, uyghurlarning milliy iradisining qudritige ishenmeydighan hem dunyaning adalitige guman bilen qaraydighan uyghur ziyaliylar, ehwali eng échinishliq kishiler. Bular téximu kop izdinishi, tetqiq qilishi, uyghur musteqilliq herikitining sépigha qaytip kélishi kérek. Undaq bolmaydiken, bular millitiningla emes, kelgüside aile/ewladliriningmu aldida yüz kélelmeydu. Qasim tümen yene uyghur ziyaliysi, uyghur alimi dégen bu teripning peqet we peqetla uyghur musteqilliq herikitige méhri/muhebbitini bérish bermeslik bilenla ölchinidighanliqini, uyghurlarning échinishliq weziyitidin azablanmighan heriket qilmighan bir ziyaliyni uyghur ziyaliysi déyishke bolmaydighanliqini bildürdi.





Bügün bu yighining xulasiside tilgha élinmighan, emma yighining aldidiki sorunlarda tekitlengen obzorchi sidiq haji rozi ependining bir pikrini tekitlep ötmekchimen. Sidiq haji rozi ependi, uyghur xelqining musteqilliq küresh tarixini xulasilep, uyghurlar bügünge qeder töleshke tégishlik bedelni tölep keldi, uyghur xelqi musteqilliqi üchün eng éghir bedel töligen emma meqsitige téxiche yételmeywatqan milletlerdin biri, uyghurlarning tarixtiki rehberlirimu qolidin kelgen barliq tirishchanliqlirini körsetti, uyghur xelqide sewenlik, uyghur rehberliride gunah yoq, peqet we peqet xelqara weziyettiki paydisizliq sewebidin 2 qétimliq jumhuriyitini qoghdap qalalmidi, shunga uyghur teshkilatliri buningdin kéyin mana bu nuqtigha diqqet qilishi kérek, uyghur mesilisini dunyadiki héch bir dölet oz dölitining dölet menpeitining bir parchisi dep qarimasliqi, belki insanperwerlik nuqtisidin yardem bérishi kérek.





Uyghur teshkilatlirimu bu nuqtidiki sezgürlükini ashurushi kérek.





Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.


http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/aliy-kengesh-xulase-05062011182823.html/story_main?encoding=latin