Sherqitürkistan Kultur Merkizi Gérmaniyening Frankfurt Sheheride her yili ötküzilidighan xelqara kitap yermenkisige qatniship, wetinimiz Sherqitürkistanning bügünki weziyitini anglatti. Bu qétimliq Xelqara kitap yermenkesi 2011-yili 12-Öktebir bashlinip, Islandiye dölitining pexriy sahipxanliqi we 200 din artuq dölet hem rayondin kelgen neshriyat-metbuat, ilim-pen, medeni-maarip, edebiyat-senet, téxnika we Qelemkeshlerge ayit orunlarning wekillerining qatnishishi bilen 16-öktebirgiche dawamliship, ghelbilik axirlashti.
Bu qétimqi paaliyetke Sherqitürkistan Kultur Merkizining mesuli Korash Atahandin bashqa yene bir qisim teshkilat ezaliri ishtirak qildi. Sherqitürkistan Kultur Merkizi bu qétimliq kitab yermenkisige her xil shekilde bashtin-axir qatniship, Sherqitürkistanning bügünki weziyitini anglatti. Sherqitürkistan Kultur Merkizi Xelqara kitab yermenkisining 1- we 2- künliri yermenke sheherchisi aldida Sherqitürkistan Informatsiyon Merkizi Qurup pütün kün paaliyet élip barghan bolsa 3-, 4- we 5- künliri yermenke sheherining ichige kirip, herqaysi döletlerdin kélip kitab körgezmisi qiliwatqanlargha we normal ziyaretchiler bilen uchrushup, ulargha Xitaylarning Sherqitürkistanda yürgüziwatqan érqiy we kultural qirghinchiliqini ekis ettüridighan teshwiqat wereqlirini tarqitip, mezlum xelqimizning yürek sadasini hür dunyagha anglitish ishliri bilen meshghul boldi.
Sherqitürkistan Kultur Merkizi 2007-yili Gérmaniyening Frankfurt Sheheride qurulghan Sherqitürkistan Birliki Teshkilatining dawami bolup, Sherqitürkistan Sürgündiki Hökümitige wakalitien Yawropada paaliyet qiliwatqan teshkilatlarning biri. Sherqitürkistan Kultur Merkizining bu qétimqi paaliyitining Shuari „Sherqitürkistangha musteqilliq!“ , „Shinjang Emes Sherqitürkistan!“ , „ Sherqitürkistanda Érqiy We Kultural Qirghinchiliq Toxtutilsun!“ din ibaret boldi.
Sherqitürkistan Kultur Merkizi Gérmaniye Xelaqara Kitab Yermenkisining Yermenke Sheherchisining aldida mexsus Informatsiyon merkizi qurup, ishghal astidiki Sherqitürkistan Jumhuriyitining dölet bayriqini taqidi. Meyin shamalda lepildep turghan Sherqitürkistan Jumhuriyitining dölet bayriqi, kitab yermenkisini her küni ziyaret qiliwatqan 10 minglighan kishige 21- esirdiki mezlum millet Uyghur xelqini yene bir qétim xatirlitip, Sherqitürkistanning hüriyiti we azatliqi üchün hayatini teqdim qilghan milliy qehrimanlirimizning rohini shad eylidi.
Yéqindin béri Xitay tajawuzchilliri xelqarada tonulushqa bashlighan milliy herkitimizni yoqqa chiqirish, siyasiy qizghinliqimizning hararitini töwenlitish, bizge hésdashliq qiliwatqan xelqara jemiyetning diqqitini buriwétish meqsidide diplomatiye, neshriyat we metbuat orunliridin paydilinip, „Sherqitürkistan/Uyghuristan emes Xinjang, bölgünchilik bilen shughulliniwatqanlar Pütün sherqitürkistan xelqining wekili emes bir uchum siyasiy hem diniy radikal küchler we térorchilar…“ dep dawrang sélip, qarini aq, aqni qara körsütüshke orunmaqta.
Sherqitürkistan Kultur Merkizi yoqarqidek siyasiy weziyetni nezerde tutup, informatsiyon merkizige „Sherqitürkistangha Musteqilliq!“ , „Shinjang Emes Sherqitürkistan!“, „ Sherqitürkistanda Érqiy We Kultural Qirghinchiliq Toxtutilsun!“ digendek plakatlarni taqighan bolup, yermenkini ziyaret qiliwatqanlargha Uyghurlarning siyasiy meqsidining nime ikenlikini téximu ochuq chüshendürdi.
Kitab yermenkisi sheherchisi aldida qurulghan Informatsiyaon merizige weten ichi we siritida neshir qilinghan kitab, Jurnal, gézit we berishurlar qoyulghan bolup, bu arqiliq Uyghur xelqinining kultural alaiyidiliki, medeniyiti, edebiyat- sennet we til-yéziqi namayan qilindi. Sherqitürkistan Kultur Merkizi Gérmaniye xelqara Kitab Yermenkisi munasiwiti bilen axbarat élan qilip, wetinimiz Sherqitürkistanda 2009-yilidin béri yüz bergen „Sherqitürkistan Xeliq Inqilawi“ we Xitaylarning qanliq basturushi, 2011 Hoten weqesi we Qeshqer weqesidin kéyin yüz bériwatqan insan heqliri we démokratiyege xilap hadisilerni emeliyetke uyghun shekilde xelqara jamaetchilikke anglatti.
Bu qétimqi kitab yermenkisige Uyghur Xelqara Qelemkeshler Merkizi dölet salahiyitide qatniship, Dunya Uyghur Qurultiyi Teshwiqat-Tetqiqat bölümi, Türkiyediki Teklimakan neshriyati, Qazaqistandiki Tinchliq neshriyati neshir qilghan 200 xildin artuq kitabni körgezme qildi. Körgezmige Erkin Asiya Radiyosining Diriktori Dolkun Kambiri, Dunya Uyghur Qurultiyi wekili Dolkun Isa, Xelqara Uyghur qelemkeshler merkizi mesuli Kayser ÜzHun, Taklamakan neshriyatining bashliqi Abdujélil Turan, Qazakistandiki Tinchliq neshriyatining Dériktori Alshir qatarliq ependiler qatnashti.
Sherqitürkistan Kultur Merkizi ezaliri yene Xelqara Uyghur Qelemkeshler merkizining teshkillishi bilen oyushturulghan konprenske qatniship, Uyghur alimi, tetqiqatchi we jornalisti Dr. Dolqun Kambiri ependining Sherqitürkistanning tarixi we edebiyati timisida sözligen liksiyesini anglidi.
Alahiyde tekitleshke tigishliki Xitay döliti bu qétimqi yermenkige yüzmingdin artuq kitab qoyghan bolup, Sherqitürkistangha ayit tizgahta peqet 10 gha yéqin kitab baridi. Xinjang Neshriyati dep Xitayche yézilghan bolup, Atalmish Xinjangda Xitaydin bashqa milletlerning barliqi inkar qilinghan. Qoyulghan kitablarning ichide uyghurlargha ayit bolghan ikki-üch kitabning bezilliri xitayche bolup, bu hadise Xitay hökümitining Uyghur qatarliq Sherqitürkistandiki yerlik xeliqlerning medeniyitini qoghdawatimiz digen yalghanchiliqini échip tashlaydighan pulattek pakitidi.
Xitaylar Xelqara yermenke dawamida bu yerde élip bériliwatqan Sherqitürkistan teshkilatlirining paaliyetlirini cheklesh üchün, Gérmaniye hökümitige bésim qilghan bolsimu meqsidige yételmidi. Ular Sherqitürkistan Jumhuriyitining bayriqini Xelqara Kitab yermenke Sheherchisining aldidin Alduriwetmekchi bolushti, meqsidige yételmidi. Sherqitürkistan Kultur Merkizining paaliyitini toxtatmaqchi bolushti, meqsidige yételmidi, Informatsiyon merkizige her küni 20-30 adem qétim adem ewertip wediyogha élip we foto süretke tartip paaliyet qatnashquchillirini qorqutmaqchi bolushti meqsidige yételmidi. Ular Informatsiyon merkizige kélip majra qilip, Gérmaniyening xewipsizlik orunlirini narazi qildi, we ötüshüp turghan yüzligen ziyaretchilerning aldida qattiq yüzini töküwaldi.
Xitay hakimiyitining bu qétimliq xelqara Kitab yermenkisidiki Uyghurlargha tutqan pozitsiyisi, uning atalmish „mediniyiti we iqtisadi tereqqiy qilghan chong dölet“ digen ismining qanchilik saqta ikenlikini dunyagha yene bir qétim tonushturdi.
Bu qétimqi uchrushush Sherqitürkistanning bügünki weziyitini xelqaragha anglitish, milliy medeniyitimizni xelqaralashturush, neshriyatchiliq we metbuatchiliq enenimizni namayan qilishta zor ehmiyetlik bolupla qalmay, Sherqitürkistan teshkilatlirining özlirinining nizamname we ichkiy pirinsipliri qandaq bolishidin qetiy nezer millitimizning mewjutluqi, qudret tépishi, hürliki we wetinimizning musteqilliqidin ibaret ortaq nishan üchün mürini-mürige tirep küresh qilalaydighan qabiliyitimizni dunyagha yene bir qétim jakarlidi. (K.A)
Sherqitürkistan Kultur Merkizi
17-Öktebir 2011 Gérmaniye
