Obama Kishilik Hoquq Mesilisinimu Otturigha Qoydi, Xu Jintawning Qoliqi Buni Anglimay Qalghanmu?
Muxbirimiz Weli
2009-11-17

17‏ - Noyabir küni, obama béyjingda xujintaw bilen sözleshkende, erkinlikni yolgha qoyush lazimliqinimu otturigha qoyghanliqini jakarlidi, emma xujintaw bu bir mezmunni yoshurdi. Xitay bu axbarat yighinida muxbirlarning sual sorishigha ruxset qilmidi. Amérika bilen özining dölet bashliqi sözleshken mezmunlarni xewer qilghandimu, amérika prézidéntining sözliridiki kishilik hoquq we erkinlik heqqidiki ibarilerning hemmisini késip tashlidi.

Bügün amérika prézidénti barek obamaning xitay ziyaritining üchinchi küni. Bügün xitay reisi xu jintaw béyjingdiki xelq sariyida obamani qarshi élish murasimi ötküzgendin kéyin, obama bilen xu jintaw bir nechche saet ayrim söhbetleshti. Söhbettin kéyin axbarat yighini échip, her ikkisi bu söhbetning mezmunini dunyagha ashkarilidi.

Kishilik hoquq amérikiningla arzuyi emes, dunyadiki hemme ademning arzuyi
Birleshme agéntliqining bayan qilishiche, amérika prézidénti obama bügün xu jintaw bilen sözleshkende, kélimat özgürüshi mesilisi, iran we shimaliy koriyining yadro qoralliri mesilisi, amérika ‏ - Xitay otturisidiki iqtisadiy mesile qatarliqlardin bashqa, kishilik hoquq mesilisi heqqidimu sözlep 'dunyaning hemme yéridiki her bir er yaki ayalda bolushqa tégishlik eqelli kishilik hoquq amérikiningla arzuyi emes, dunyadiki hemme ademning arzuyi', 'amérika tibetning xitay tewelikide ikenlikini étirap qilidu, shundaqla dalay lamaning xitay bilen söhbet ötküzüshini qollaydu', 'özlüksiz örlewatqan iqtisadqa layiq mesuliyetchanliqmu özlüksiz küchiyishi kérek' dep körsetkenlikini dunyagha jakarlidi.

Xitaydiki hemme az sanliq millet kishilik hoquqidin toluq behriman bolushi kérek
Roytrs agéntliqining bayan qilishiche, obama béyjingda xu jintaw bilen sözleshkende 'xitaydiki hemme az sanliq millet kishilik hoquqidin toluq behriman bolushi kérek', 'kishilik hoqoq amérikiningla qimmet qarishi we iradisi emes, belki alemdiki hemme kishining qimmet qarishi we iradisi' dep körsetken. U tokyoda qilghan sözidimu, bu noqtini tekitlesh bilen birge, xelqarada kishilik hoquq mesililirini közitiwatqan teshkilatlar hazir tibetlerning we uyghurlaning mesilisini yéqindin közitiwatidu, dégen idi.

'Kishilik hoquq prinsipi peqet amérikidila sözleydighan prinsip emes, belki pütün insaniyet alimining prinsipi we hemme adem qobul qilidighan prinsip'
Fransye agétliqining bayan qilishiche, obama bilen xu jintaw sözleshkendin kéyin échilghan axbarat yighinida 'kishilik hoquq prinsipi peqet amérikidila sözleydighan prinsip emes, belki pütün insaniyet alimining prinsipi we barliq yerlik xelq we dingha étiqad qilidighan her qandaq az sanliq kishiler topini öz ichige alghan hemme adem qobul qilidighan prinsip' dep körsetkenlikini jakarlidi. Emma xitay reisi xu jintaw bu axbarat yighinida 'biz dawamliq türde teng -Baraberlik, öz -Ara hürmet qilish rohigha asasen, bir -Birining ichki ishlirigha arilishiwalmighan halda, kishilik hoquq dégendek mesililerdiki oxshimighan köz qarashlar üstide dialog élip bérip, perqlerni azaytip, ortaq noqtilarni kéngeytimiz' dep bayan qildi we 'kishilik hoquq dégen mesilide kéler yili ikkinchi ayda washingtonda dialog élip bérishqa kélishtuq' dep qoshup qoydi.

Xitay, amérika prézidéntining sözliridiki kishilik hoquq we erkinlik heqqidiki ibarilerning hemmisini késip tashlighan
Hazir melum bolghan ehwallardin qarighanda, xitay bu axbarat yighinida muxbirlarning soal sorishigha ruxset qilmighan, amérika bilen xitayning dölet bashliqi sözleshken mezmunlarni xewer qilghandimu, amérika prézidéntining sözliridiki kishilik hoquq we erkinlik heqqidiki ibarilerning hemmisini késip tashlighan.

B b s, amérika awazi uchur wastiliri élan qilghan xewerlerdin qarighanda, obama 15‏ - Noyabir küni kechte shangxeyge kelgendin kéyin, 16‏ - Künidila, shangxeydiki aliy mektep oqughuchiliri bilen söhbetleshken. Bu söhbet heqqide neq meydandin bérilgen xewerler aqsarayning tor bétide we amérikining xitaydiki bash elchixanisining tor bétide rawan anglitilip we körsitilip turghan. Emma shangxeyning bir yerlik t w istansisi bu söhbetning pütün jeryanini üzüp - Üzüp éngilizche anglatti.

Xitaydiki 'shinjinbaw géziti' obamaning kishilik hoquq toghrisida qilghan bir jümle sözinila élan qilalighandin bashqa, uningdin bashqa uchur wastiliri, obamaning shangxeyde oqughuchilar bilen sözleshkende oqughuchilar sorighan soallarnila élan qildi, obamaning soallargha bergen jawabini késiwetti.

'Sen shuni chüshiniwal, amérikilqlarning pikir bayan qilish erkinlikini prézidént bermigen, u her bir ademning özide bar erkinlik'
Birleshme agéntliqining bayan qilishiche, obama 'hazir men sanga amérikida barini sözlep bérey: amérikida intérnét erkin, intérnétte héchqandaq cheklime yoq, bu teshebbus qilishqa erziydu', 'sen shuni chüshiniwal, amérikilqlarning pikir bayan qilish erkinlikini prézidént bermigen, u her bir ademning özide bar erkinlik. Amérikidiki her bir adem bu erkinlik bilen hökümetke, prézidéntqa nazaretchilik qilidu we bu erkinlik bilen özining ademlik ghororini hürmetleydu' dégen.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/obama-xitaydiki-nutqi-11172009184905.html/story_main?encoding=latin